دستگاه عصبی یا سیستم عصبی (Nervous System) در تمام جانداران وظیفه هماهنگی فعالیتهای ماهیچهها را دارد و بر همچنین بر دیگر اعضای بدن نیز نظارت میکند و باعث ایجاد و قطع ورودیهای مربوط به حواس مختلف میشود. کنترل اعمال بدن بر عهدهٔ سیستم عصبی و غده های درونی میباشد، که در این میان، سیستم عصبی، از یاختههای عصبی و یاختههای کمکی تشکیل شدهاست.
از خواص ویژهٔ سیستم عصبی می توان به تأثیرپذیری نسبت به محرکهای خارجی، ایجاد یک جریان عصبی که نمایانگر تأثیر محرک است، هدایت جریان عصبی از یک نقطهٔ دستگاه به نقطهٔ دیگر و سرانجام انتقال آن از یک واحد عصبی به یک واحد دیگر اشاره کرد.
تقسیمبندی دستگاه عصبی
مغز
مغز در داخل حفره جمجمه قرار دارد که از طریق سوراخ ماگنوم به نخاع متصل میشود و آن را ساقه مغز می نامند.
قسمت های ساقه مغز:
نخاع درون ستون مهرهها قرار گرفته و از پیاز مغز یابصل النخاع تا دومین مهره کمر کشیده شدهاست و مغز را به دستگاه عصبی محیطی متصل میکند. نخاع در کودکان بلندتر بوده و تا کنار بالایی سومین مهره کمری امتداد دارد. همچنین نخاع علاوه بر انتقال اطلاعات حسی به مغز و پیامهای عصبی به ماهیچهها، مرکز برخی از انعکاسهای بدن است. انعکاس، پاسخ ناگهانی و غیرارادی ماهیچهها در پاسخ به محرکهاست.
دکتر روشنک تیرداد
از خواص ویژهٔ سیستم عصبی می توان به تأثیرپذیری نسبت به محرکهای خارجی، ایجاد یک جریان عصبی که نمایانگر تأثیر محرک است، هدایت جریان عصبی از یک نقطهٔ دستگاه به نقطهٔ دیگر و سرانجام انتقال آن از یک واحد عصبی به یک واحد دیگر اشاره کرد.
تقسیمبندی دستگاه عصبی
- کالبدشناختی (آناتومیک)
- کارکردی
- دستگاه عصبی مرکزی: شامل مغز و نخاع
- دستگاه عصبی محیطی: شامل ۱۲ جفت از رشتههای عصبی مغزی و ۳۱ جفت رشتههای عصبی نخاع می باشد که مغز و نخاع را به سایر قسمتهای بدن متصل می کند.
- دستگاه عصبی پیکری: شامل بخش ارادی سامانهٔ عصبی است که به ماهیچههای اسکلتی و همچنین ماهیچه زبان عصبدهی میکند.
- سامانه عصبی خودگردان یا خودمختار: کاملاً غیرارادی است و بر اعمال اندام درونی بدن، غدهها و … نظارت دارد.
- دریافت پیامهای حواس
- ترکیب دادهها
- اعمال حرکات
مغز
مغز در داخل حفره جمجمه قرار دارد که از طریق سوراخ ماگنوم به نخاع متصل میشود و آن را ساقه مغز می نامند.
قسمت های ساقه مغز:
- مغز میانی
- پل مغزی
- بصل النخاع
نخاع درون ستون مهرهها قرار گرفته و از پیاز مغز یابصل النخاع تا دومین مهره کمر کشیده شدهاست و مغز را به دستگاه عصبی محیطی متصل میکند. نخاع در کودکان بلندتر بوده و تا کنار بالایی سومین مهره کمری امتداد دارد. همچنین نخاع علاوه بر انتقال اطلاعات حسی به مغز و پیامهای عصبی به ماهیچهها، مرکز برخی از انعکاسهای بدن است. انعکاس، پاسخ ناگهانی و غیرارادی ماهیچهها در پاسخ به محرکهاست.
دکتر روشنک تیرداد