گفتگو با سیاووش شهشهانی: شبکه علمي دانشگاهي خيلي ناموفق است

[PhonieX]

چه شد که از پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي جدا شديد؟


مي‌توان این سوال را جور ديگري پرسید که چطور اینهمه وقت آنجا بودم. من از سال 53 که به ايران بازگشتم در دانشگاه شريف استخدام شدم و هميشه عضو هيئت علمي آنجا بوده‌ام.


داستان اين است که چرا در پژوهشگاه بودم. سال 68 وقتي مرکز تحقيقات فيزيک نظري و رياضيات راه‌اندازي شد، آقاي دکتر لاريجاني، رئیس مرکز، از من خواست که قائم مقام ايشان و مسئول بخش رياضي باشم. به‌عنوان قائم مقام آقاي لاريجاني خود به خود درگير توسعه برخي قسمت‌ها مثل کتابخانه و رايانه بودم چون رابط و لينک آقاي لاريجاني و پژوهشگاه بودم. بنابراين از ابتدا با راه‌اندازي شبکه درگير شدم. اما بعد از مدتي (آخر شهريور سال 81) استعفا دادم چون می‌خواستم به دانشگاه برگردم و به ماموريت نيمه وقت خود در مرکز خاتمه دهم. اما آقاي لاريجاني از من خواستند چون تازه يک‌سال بود که فعاليت جدي در زمينه ir. شروع شده بود، 7-6 ماه بمانم تا اين مرکز پا بگيرد و اين 7-6 ماه به 7-6 سال تبديل شد. در تمام اين مدت مترصد بودم که به دانشگاه بازگردم. چون با بالا رفتن سن، دیگر نمي‌شود روزی 17-16ساعت کار کرد. بعد از رسيدن تعداد دامنه‌ها به 100 هزار، بهانه خوبي بود که به ایشان بگويم الان به نقطه خوبی رسيده‌ايم. دوباره ايشان کمي مقاومت کرد، اما چون در دانشگاه به دلايلي مقداري کار اجرايي به من محول کردند بالاخره قبول کردند.


کار اجرايي دانشگاه چيست؟


الان رئيس دانشکده علوم رياضي هستم. 25سال پيش هم این سمت را داشتم. البته شاید در اين سن نبايد اين کار را قبول مي‌کردم.


شما با آقاي لاريجاني از کجا آشنا بوديد؟


سال 53 که به ايران آمدم ايشان براي ادامه تحصيل به برکلي براي گرفتن دکتراي منطق رياضي رفته بودند من هم در آن دانشگاه تحصيل کرده‌بودم. در سفر به برکلي با ايشان آشنا شدم. يک سال (57-56) هم براي فرصت مطالعاتي در برکلي بودمکه ايشان آنجا دانشجوي دکترا بودند.


شما قبل از اينکه بحث ir. را شروع کنيد آشنايي با اين موضوع داشتيد يا نه اتفاقي وارد اين موضوع شديد؟


کل درگيري من با موضوع شبکه تصادفي بود. اتفاقا سالي که مرکز راه‌اندازي شد (پائيز 68) تازه از فرصت مطالعاتي آمده بودم و در اروپا ديدم مردم از چيزي به اسم email استفاده مي‌کنند و آن زمان بيشتر بيت نت بود نه اينترنت. فقط من نبودم، هر کسي از خارج آمده بود آن روزها مي‌دانست email هست که وسیله ارتباطی محققان با هم شده و چيز به درد بخوري است.


از همان ابتدا که مرکز راه‌اندازي شد تصميم گرفتيم email داشته باشيم. تمام مراکز تحقيقاتي دنيا email داشتند ولي جايي نبود که به ما عرضه کند. گفتيم خودمان به دنبال آن برويم که ببينيم چطور مي‌توان email گرفت.


عبدالسلام- رئيس مرکز فيزيک نظري Trieste ايتاليا- ما را به شبکه EARN معرفي کرد اين شبکه،‌ يکي از شبکه‌هاي تحقيقاتي اروپا بود که ما عضو آن شديم و من به این ترتیب درگير کار شبکه شدم. آن زمان هم تحريم عليه ايران وجود داشت عده‌اي براي ورود ايران به شبکه مقاومت مي‌کردند. در جلسه‌اي که قرار بود راجع به عضويت ايران راي‌گيري شود ما حضور نداشتیم و دو راي منفی یا ممتنع به عضویت ما داده شد.


چه کسانی رای ندادند؟


نمي‌دانم. ولي در همان جلسه EARN متممي به اساسنامه‌شان اضافه کردند که از اين شبکه علمي علاوه بر اينکه نمي‌توان استفاده تجاري کرد، تبليغات مذهبي هم نمي‌توان انجام داد. اين به وضوح جهت‌گيري در مورد ايران بود. بعدها دستگیرم شد این احتمالا به پیشنهاد نماینده انگلیس بوده است.


عضو EARN شدن مستلزم اتصال فيزيکي هم به آن شبکه بود. شبکه، شبکه اينترنت نبود، بلکه بيت نت بود و بعدا وارد اينترنت شديم. پس از تصویب عضویت شروع به مذاکره با آنها کردم که کارشناسان ما بتوانند دوره ببينند.


چه کساني رفتند؟


آقایان حسين کمالي و ابراهيم مشايخ براي گذراندن دوره به Orsay در جنوب پاريس رفتند. در اول ژانویه 1993 (دی ماه 1372) ما رسما به شبکه EARN متصل شدیم.


چه زماني اولين دامنه ir. ثبت شد؟


فروردين ماه سال 1374 ثبت شد. اين زماني بود که به اينترنت وارد شده بودیم. کارشناسان ما در اجلاس‌های فنی بعدی دریافتند شبکه ديگري غير از بيت نت آمده و آن شبکه اينترنت است. تصادفا اخیرا اوراقی را پیدا کردم که در آن آقای علی شکوفنده - کارشناس ما در آن زمان تفاوت‌های بیت نت و اینترنت را برای من شرح داده بود و توصیه کرده بود که پروتکل اینترنت را هم راه‌اندازی کنیم. به این ترتیب بعد از يک‌سال علاوه بر پروتکل NJE که براي بيت‌نت بود، پروتکل TCP/IPرا راه‌اندازي کرديم که براي اينترنت بود. منتها ما به‌عنوان زيرشبکه دانشگاه وين بوديم. هميشه در آدرس‌هاي ما، UNVIE.AT وجود داشت. بعد درخواست کرديم ir. را به ما بدهند که البته مدعي ديگري هم نبود. آن هم ماجرايي داشت مقاومتي در آمريکا وجود داشت، ولي بالاخره ir. داده شد. فروردين ماه 74، ir. رسميت پيدا کرد و امتياز آن را گرفتيم . اولين دامنه ir ، ipm، .ac، .ir. بود. آقاي مشايخ، مسئول اين کار بود فکر کنم پيشنهاد آقاي مشايخ اين بود که ما چهار زير دامنه ac.ir ، .co، .ir ،.or،.ir و net.ir را ثبت کنيم. ipm.ac.ir و net.ir .iranet اولين دامنه‌هايي بودند که ثبت شدند.


از 100 هزار دامنه که گذشتيم، اميدوار کننده بود اکنون که از نيک بيرون آمده‌ايد، آنجا شرايط چگونه بود؟


شرايط خوب است. اکنون چند پروژه در دست اقدام است. اولا يکسري حرکت‌هاي فني در داخل آنجا شده که در خارج زياد مشخص نيست. در واقع کليه پرونده‌ها به صورت تصويري ثبت مي‌شود. در پنج سال اخير سه بار نرم‌افزار آن‌جا به روز شده و از نظر امنيتي هيچ مشکلي نداشته و خيلي خوب محافظت مي‌شود. اکنون وضعيت به گونه‌اي است که اگر تعداد دامنه‌ها به 500 هزار هم برسد نيازي به تغييرات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري نيست.


در حال حاضر چند برنامه دارند وقتي کار را تحويل آقاي صالح دادم، 16 برنامه در حال اجرا نوشتيم. برخي از آنها خيلي داخلي و فني است و برخي تجلي بيروني خواهد داشت. به‌عنوان مثال در مورد برنامه‌هاي بيروني اخيرا اسامي آخرين دامنه‌هايي که آزاد شده را اعلام مي‌کنيم. بنابراين افراد مي‌توانند اين دامنه‌ها را در سايت ببينند. ما يکسري مشکلات داشتيم زمانيکه شرايط دامنه‌ها محدود بود، يکسري دامنه‌ها مانند اسامي اینترنتی را محدود کرديم و دليلي ندارد امروز اينها را محدود کنيم منتها چون خيلي علاقه‌مند داشته، وقتي اينها آزاد شود بلافاصله اولين کسي که بگيرد ممکن است اولين کسي نباشد که زماني دنبال آن بوده، بنابراين شاکي زياد خواهد بود. تصميم گرفتيم حراجي براي اينها بگذاريم و درآمد آن را صرف کار عام المنفعه کنيم. مسئله ديگري که اين مسئله در پيش دارد داشتن رجيسترار(registrar) است. اکنون نزديک به 90 درصد دامنه‌هاي ir. توسط کارگزارها ثبت مي‌شود و اين نمايندگي ريسلر(reseller)ها هستند نه رجيسترار. رجيسترار بودن به اين معناست که اين‌ها بايد خودشان طرف قرارداد ثبت کننده باشند و خودشان هم مقررات حل اختلاف داشته باشند بنابراين بايد با جايي به‌عنوان اجرا کننده حل اختلاف، قرارداد داشته باشند اکثر فروشنده‌ها زير بار اين کار نمي‌روند، چون تبعات حقوقي آن روشن نشده است، ولی از طرف ديگر، اگر رجیسترار شوند امتياز بزرگي که مي‌گيرند اين است که وقتي دامنه‌اي ثبت مي‌کنند مستقيما مي‌توانند به ديتابيس ما وارد کنند. اکنون نمي‌توانند اين کار را انجام دهند در حال حاضر وقتي ريسلرها دامنه‌اي ثبت مي‌کنند ما چک کرده و بعدا وارد ديتابيس مي‌کنيم چون قرارداد بين ما و ثبت کننده است نه بين فروشنده و ثبت کننده. گام مهمي که به رشد دامنه کمک مي‌کند اين است که رجيسترار داشته باشيم. اکنون دو، سه جا اظهار علاقه کرده‌اند که رجيسترار شوند و حاضرند تبعات قانوني آن را هم بپذيرند براي اين کار از نظر فني آمادگي داريم و از نظر حقوقي هم بايد مسئله‌اش حل شود توصيه‌اي که شخصا به سازمان تنظيم مقررات داشتم و آنها گوش نکردند، این بود که مقرراتي براي رجيسترار‌ها بنويسيد چون کار سازمان تنظيم مقررات اين است که کار بخش خصوصي را تنظیم کنند. مقداري مسئله حقوقي هست که چه مقرراتی باید بر رقابت بين رجيسترار‌ها حکمفرما شود. در حال حاضر چون قرارداد بين ما و ثبت کننده است رجيسترار‌ها شفاف و مانند دلال هستند. اينها از مسائلي است که در جريان است.


هيچ‌وقت تلاش کرديد مصوبه‌اي از جايي مانند شوراي عالي انقلاب فرهنگي يا هر جاي ديگري بگيريد که دستگاه‌هاي دولتي يا حاکميتي مجبور به ثبت ir. شوند؟ مثلا Sanjesh.org نداشته باشيم يا سايت سخنگوي دولت که Sokhango.net است، اينها را به ir. بياوريم.


زماني سازمان مديريت مي‌خواست اين کار را انجام دهد. پنج، شش سال پيش اداره‌اي در سازمان مديريت ايجاد شد و کارش اين بود که eGoverment راه‌اندازي کند، نمي‌دانم چه شد. مکانش هم از بهارستان به ميرداماد رفت. آقاي دکتر بصيري، مدير آنجا بود و با ايشان مطلبي با هم تهيه کرديم و از طرف يکي از معاونان سازمان مديريت به کليه سازمان‌هاي دولتي ابلاغ کرد که تا سال 81 يا 82 حتما ir. بگيرند. در همان زمان هم يکسري کدهاي دو حرفي درست کرديمم در واقع الگوريتمي براي کدهاي دو حرفي استان‌ها درست کرديم که با عوض شدن استان‌ها بتوانيم اين الگوريتم را ادامه بدهيم. در همان وقت هم قرار شد موافقتنامه‌اي با وزارت کشور ايجاد شود که اسامي شهرها را مخصوص شهرداري‌ها رزرو کنيم. بنابراين حرکت از طرف سازمان مديريت انجام شد. اکنون بيش از سه هزار دامين دولتي وجود ندارد.


عملا خودشان نيامدند؟


خودشان نيامدند.


وضعيت پارک دامنه‌ها چگونه است؟


کار آماري تا حدی انجام شده است. تخمين ما اين است که حدود سی در صد از دامنه‌ها دارای سایت کاملا ذی‌ربط به نام دامنه هستد، حدود بیست در صد پارک شده‌اند و بقیه کاملا غیر فعالند.


ولي نکته جالب اين‌جاست که طي دو، سه سال اخير، تعداد دامنه‌هاي فعال به طور محسوس در حال زياد شدن است. زماني کساني که ir. مي‌گرفتند صرفا از روی آينده‌‌نگري بود و نوعی سرمایه گذاری برای زماني که ممکن است ecommerce در کشور رشد کند. الان از ir. استفاده مي‌شود، ولي با اين وجود زير 50 درصد از آن‌ها استفاده واقعي مي‌شود.


يکسري دامنه‌هاي برخي کشورها در تمام دنيا استفاده مي‌شوند، ما کاري نکرده‌ايم که دامنه‌مان در خارج از ايران هم مشتري داشته باشد؟


کوشش کرده‌ايم، ولي خيلي موفق نبوده‌‌ايم. پنج تا فروشنده غيرايراني در خارج داريم، اما خيلي موفقيت نداشتيم مسئله تحريم پيش آمده است.


کليه فروشنده‌های خارجي اين مشکل را دارند که چگونه پول به حساب ما واريز کنند. گاهي اين کار بسيار وقت‌مان را گرفته است. خود ما هم عضويت‌هايي در خارج داريم که نمي‌توانيم پول واريز کنيم، گاهي اوقات اعلام کرده‌ايم کساني که مي‌خواهند براي ما پول بريزند به حساب سازمان‌هايي واريز کنند که عضو آن هستيم. مشکل ديگر اين است که قيمت دامنه‌هايي که در خارج مي‌فروشيم بيشتر از دامنه‌هايي است که در داخل مي‌فروشيم.


چرا؟


دليلش تاريخي است، چون زمانيکه اين جريان شروع شد، ارز چند نرخی بود و اين امر ميراث آن زمان است، سعي مي‌کنيم قيمت‌ها را نزديک کنيم. امسال که نرخ ir. را در ايران بالا برديم نرخ خارج از کشور را پائين آورديم، اين يکي از برنامه‌هايي است که قيمت‌ها با هم يکسان شود، با يکسان شدن قيمت‌ها، بعضی مشکل ها حل مي‌شود.


فکر مي‌کنيد تا چقدر دامنه ir. جلو مي‌رود، چقدر مشتري براي آن پيش‌بيني مي‌کنيد؟


جمعيت ايران نزديک جميعت آلمان است. اگر خيلي خوشبين باشيم نزديک 10 ميليون جاي داريم. شرايط ايران و آلمان متفاوت است. آلمان غول تجاري دنيا است و تجارت الکترونیکي در آن بسیار رایج است . با اینحال واقعا نمي‌فهمم چرا اينقدر در آلمان دامنه به فروش مي‌رود. در هر صورت فکر مي‌کنم نرخ رشد در ایران مي‌تواند سريع‌تر از حال باشد. علاوه بر نبود عملی تجارت الکترونیکي که موتور محرکه اصلی فروش دامنه است، الان گرفتاري دیگری که داريم اين است که باید تمام دامنه‌ها را قبل از اينکه وارد ديتابيس شوند، چک ‌کنيم. اگر دستگاهی موجه برای ما روشن کند چه محدوديت‌هايي باید قائل شويم يا اينکه هر دامنه‌اي که ما ثبت مي‌کنيم بگويند ظرف 6ساعت اين حق وتو را داريم که جلويش را بگيريم که بتوانيم بلافاصله ثبت کنيم کار تسریع می‌شود. اگر رجيسترار ما بتوانند بلافاصله دامين را وارد ديتابيس کند اين کار را تسريع مي‌کند. عليرغم وجود امکانات فني نمي‌توانيم کار را به شکل اتوماتيک انجام دهیم.


الان روزي 120 دامنه جديد ثبت مي‌شود، نزديک 30 دامنه هم تمديد نمي‌شود، 90 تا در روزبه طور خالص اضافه می شود. تصورم اين است که در وضعيت فعلي تا يک سال ديگر ممکن است تا 120 تا در روز بالا برود و نه خيلي بيشتر، ولي اگر امکاناتي پيش بيايد که رجيسترار داشته باشيم و اگر ارتباطمان با دستگاه‌هاي قضايي و وزارت ارشاد هموارتر و عملي‌تر شود، سرعت بيشتر مي‌شود.


مذاکرات‌تان با سازمان تنظيم مقررات به کجا رسيد؟


خيلي به جايي نرسيده است. با وجود اينکه دو طرف علاقه‌مند هستيم به اينکه به جايي برسيم. نظرمان اين بود که تفاهم‌نامه با سازمان تنظيم مقررات امضا کنيم. آنها دوست دارند پروانه بدهند. فکر مي‌کنم پروانه دادن در جايي معنا دارد که بیش از یک عامل وجود داشته باشد. کار سازمان تنظيم مقررات، تنظيم رقابت عامل‌هاي مختلف بخش خصوصي است. شما وقتي يک عامل براي يک کار داريد، ديگر به آن پروانه نمي‌دهيد و با آن تفاهم‌نامه‌اي امضا مي‌کنيد که ممکن است مسائل حقوقي هم در آن ملحوظ شود و هيئت امنايي باشد که شامل کليه مراجعي باشد که در اين مطلب در کشور ذينفع هستند. بعد مي‌تواند هر پنج سال يکبار جايي را که کار اجرايي انجام مي‌دهد، بررسي کند. اگر ما فقط با وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات طرف باشيم، سازمان تنظيم مقررات زير نظر وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات است و خود اين وزارتخانه رقيب بخش خصوصي است. اين معني ندارد. اين جريان بايد هيئت امنايي از وزارت بازرگاني، وزارت ارشاد، قوه قضائيه، نماينده‌هايي از وزارت علوم و بهداشت داشته باشد. هيئت امنايي درست شود که ناظر به اجراي درست تفاهم‌نامه باشد. متاسفانه ديد آنها اين بود که وارد امور ريز مديريتي شوند. به نظرم این کار سازمان تنظيم مقررات نيست. در کشورهاي عربي، سازمان تنظيم مقررات، دامنه‌هاي کشوري را اداره مي‌کند.


غير از امارات که مي‌گويد 60، 70 هزار دامنه دارد که نمي‌دانيم امارات اين‌قدر دارد يا نه. تعداد دامنه‌هاي بقيه کشورهای عربی زير 10 هزار تا است. دامنه‌هاي عربستان سعودي نيز زير 10هزارتا است. دليلش اين است که کاملا دست دستگاه‌هاي دولتي است. اينها در عمل تنبل هستند و تمايلي ندارند به مصرف‌کننده حساسيت نشان بدهند. کار مهمي که سازمان تنظيم مقررات مي‌تواند انجام دهد، اين است که مقررات براي داشتن رجيسترار و شرایط رقابت بين رجيسترارها و فروشندگان را تنظیم کند.


وضعيت ايران را در فضاي مجازي (اينترنت) چه طور مي‌بينيد؟


هرجايي دست قشر جوان و مردم بوده، پيشرفت خوب بوده است. چه کسي فکر مي‌کرد وبلاگ در مملکت بزرگ شود، جوانان خودشان شروع کردند و ايران يکي از بزرگ‌ترين گروه وبلاگ‌نويس دنيا را دارد.


از طرف ديگر، شبکه علمي دانشگاهي خيلي ناموفق است. متاسفم از ابتداي کار ما همين‌طور بود. چند سال پيش يک شانس بزرگ داشتيم؛ خودم در مذاکره‌اي با شبکه آکادميک اروپا از طريق شرکت دانته بودم. به ما گفتند اگر نخست در حد STM1 ارتباط برقرار کنيم مجاني 6 ماه مي‌توانيم از شبکه علمي استفاده کنيم و تا زماني‌که در حد STM1 بمانيم مي‌توانيم مجاني استفاده کنيم. ولي طبعا مي‌خواستیم بالاتر از STM1 ارتباط داشته باشيم، چون مراکز علمی نیاز دارند کارهاي محاسباتي بزرگ انجام دهند. بعدا نرخ‌اش بالا مي‌رفت، با مخابرات مذاکره کرديم که به ما فيبر تاريک بدهيد يا حداقل کلیرچنل بدهيد و گفتيم ما اينترنت نمي‌خواهيم، فقط به ما اجازه بدهيد به شبکه علمي وصل شويم، در آنجا فيلتر مشخص است و نمي‌توانيم از شبکه علمي خارج شويم.


در شبکه علمي اروپا بمانيم که به آن اينترنت دو آمريکا هم وصل است و صرفا کارش شبکه علمي است و شبکه علمي را به دانشگاه‌ها پخش مي‌کند. اين امر دو چيز لازم داشت يکي اينکه شبکه داخل ايران طراحي شود که بارها ادعا شده طراحي شده است ولی عملي نشده، ديگر اينکه به ما اتصال را بدهند تا بندر جاسک از آنجا به بعد را خودمان انجام مي‌دهيم متاسفانه فقط می‌خواستند ارتباط لایه سه اینترنت به شبکه دانشگاهی بدهند. ظاهرا اخیرا پیشرفت‌هایی در رابطه زیر ساخت و پژوشگاه شده است، مثلا راه‌اندازی یک STM4 ولی من در جریان کارهای اخیر نیستم.


سال گذشته فراخوان نام دامنه‌هاي اينترنتي جديد اعلام شد و قرار بود اوايل سال 2009، آئين‌نامه اجرايي آن به کشور ما اعلام شود، آيا اعلام شده است؟


به نظرم مي‌آيد کمي عقب بيفتد. ايرادي از طريق وزارت بازرگاني آمريکا گرفته شده است. در واقع نه فقط وزارت بازرگاني‌شان، بلکه از طرف دادستان کل آنها نيز هست که دو مسئله را ايراد گرفتند. يکي اينکه گفتند تضمين کافي نشده که کار را براي رقابت باز مي‌کند و ايراد ديگر اين بود که نرخي که آيکون اعلام کرده، حد اقل 185 هزار دلار براي بررسي هر پيشنهاد است. ولي چيزي که مشخص نکرده، اين است که اگر مبلغ جمع شده بیش از نیاز باشد با پول چه می کنند؟ خودشان حدس مي‌زنند 500 درخواست (application) مي‌آيد. هر دامنه‌اي که شرايط لازم را داشته باشد موظفند امتياز آن را بدهند.


بنابراين پول هنگفتي جمع مي‌شود. پيش‌‌بيني اين است که پول زيادي مي‌آيد. ايرادي که قوه قضائيه آمريکا گرفته‌اند اين است که آیکون مشخص نکرده‌است به عنوان سازمان غيرانتفاعي با اين پول چه خواهد کرد؟


بحث‌ها زياد است که آيا واقعا اين ايراد جدي است که مي‌گيرند يا در پس پرده شرکت‌هاي بزرگ مانند Verisign از نفوذشان براي تاخير استفاده کرده‌اند. ايرادهاي ديگري وجود دارد به خصوص کشورهاي در حال رشد و برخي جماعت‌هاي کوچک گفته‌اند که اين 185هزار‌‌دلار در حد وسع ما نيست، چون به دنبال دامنه تجاری نيستيم که يک ميليون فروش برود . فرض کنيد جماعتي مي‌خواهد زباني که در حال از بين رفتن است را زنده نگه دارد و در مجموع 25هزار نفر به اين زبان در دنيا صحبت مي‌کنند حالا اين جماعت مي‌تواند چند دامنه به اين زبان داشته باشد که بيايد 185هزار دلار بپردازد. همين‌طور کشورهاي جهان سوم مي‌گفتند دامنه IDNاي که به خط محلي مي‌خواهيم راه بيندازيم، پرداخت 185هزاردلار براي آن هنگفت است به دليل اينکه جمعيت با سوادي که مي‌خواهد از اينترنت استفاده کند، بزرگ نيست. آيکون مي‌گويد درست است که فلان کشور جمعيتش 8 ميليون است و ممکن است دامنه‌اش آنقدر هم فروش نداشته باشد، بلکه پشت سردرخواست آن شرکتهای بزرگ مثل Afilias يا Verisign است که آن را راه‌اندازي مي‌کند. اين شرکت‌ها قادرند 185هزاردلار را بپردازند.


براي کشوري مانند ايران مي‌صرفد اين کار را انجام دهد؟


متقاضییان خصوصی در ایران مشکل دیگری ممکن است داشته باشند که مسئله تحریم است هر چند که گفته می شود تمهیداتی در این مورد ایجاد شده است.


شخص ديگري نمي‌تواند iran. را درخواست بدهد و آن را بگيرد؟


iran. مسئله جدايي است چون یک دامنه کشوری است و ربطی به بحث بالا ندارد.


مثلا farsi. بگيرد؟


هرچيز ديگري غير ازنام کشور. شما مثلا tehran. و esfahan. بخواهيد بگيريد يا مثلا Abarghoo. بگيريد، اين ديگر ccTLD (دامنه کشوری)نيست و gTLD محسوب مي‌شود که مشمول همان 185هزار دلار می شود.


براي iran. هم مشکلي نخواهيم داشت. اينها آگاه به اين موضوع و به دنبال راه‌حل هستند و دل‌شان نمي‌خواهد زياد راجع به اين موضوع صحبت کنند. بسياري از مسائل را وزارت بازرگاني آمريکا حاضر است به شرطي که صدايش درنيايد رويش را برگرداند و انجام دهد، نامه‌هايي گاهگاهي به اينها مي‌دهد که اين نامه‌ها را چند طور مي‌توان تعبير کرد. اگر سر و صدا را جع به آن نشود، اينها مي‌توانند طوري تعبير کنند که دست‌شان باز شود، ولي اگر سر و صدا شود، مشکل مي‌شود.



منبع