sandbad گفت:
سندباد جان سلام
خيلي برام جالبه كه اينا رو ميدوني ؛ اهل كدوم شهري ؟
به هر حال لازم ديدم كه درباره ي چيزايي كه نوشتي يه مختصر توضيح بنويسم
خوشحال ميشم اگه باز چيزي مي دوني برام بنويسي
دخمه ها يا استودانها(خرفت خانه)
يكي از آثاري كه مي تواند ما را با فرهنگ و عقايد مذهبي ايرانيان باستان آشنا سازد، وجود دخمه هايي است كه بصورت پراكنده در نواحي مختلف ايران ديده مي شوند. اين دخمه ها به استودان نيز شهرت دارند. استودانها نه تنها در زمان مادها و پارس ها بلكه در زمان ساسانيان هم كه مذهب رسمي ايران زرتشني بود ، وجود داشته است.
اين دخمه ها كه در لهجه محلي به خرفت خانه مشهورند در شوشتر فراوانند. طبق نقطه نظر عوام الناس در قديم وقتي كسي پير و فرتوت مي شد بوسيله بستگانش به اين دخمه ها منتقل و در آنجا بحال خود باقي گذاشته مي شد و با اين اعتقاد است كه شوشتري ها به دخمه هاي قديمي «خرفت خانه» مي گويند.
در ضلع غربي دره بقعه پير دالو (حدود 2كيلومتري شمال شوشتر) در دل سخره هاي محيط بر جاده ، سوراخهايي ديده مي شود. همچنين در طول سخره هاي كنار رودخانه كارون از شمال شهر بطرف جنوب تا كناره هاي شاخه شطيط از اينگونه دخمه ها فراوان به چشم مي خورد كه احتمالا در روزگار باستان جاي قبور مردم عادي بوده است.
در شرق شوشتر نيز در اطراف روستايي بنام «تُك تُكو»، آثاري از اين دخمه ها وجود دارد كه در دل كوه در ارتفاع پنج متري از سطح زمين قرار دارند.
ديدن اين دخمه ها ، دخمه هاي نقش رستم و تخت جمشيد و ديگر نقاط باستاني ايران را براي بيننده تداعي مي نمايد و اين امر مبين اين مطلب است كه اينگونه آثار بيشتر متعلق به دوره تاريخي ايران قبل از اسلام است.
چرا اين دخمه ها در زبان محلي خرفت خانه ناميده ميشوند؟!
چنانچه در بالا توضيح داديم طبق عقايد زرتشتيان در قبل از ورود اسلام به ايران اين دخمه هارا مورد استفاده قرار مي داده اند. اما پس از ورود دين مبين اسلام به ايران و پذيرش اين دين توسط ايرانيان و علي الخصوص مردم شوشتر اين دخمه ها را خرافات دانسته اند. نيز مي دانيم كه معمولا در زبان فارسي براي بيان اسم مكان، پسوند «خانه» را به آخر كلمات اضافه مي كنند. بنابراين در گويش محلي شوشتري اين مكانها به «خرافات خانه» ، «خرافه خانه» ، يا كاملتر از آن «خرفت خانه» نام گرفتند. كه اين امر دلالت بر پذيرش فرهنگ كامل و نوين اسلام توسط مردم شوشتر در بدو ظهور اسلام دارد.
شيربرنج به زبون محلي شوشتر ميشه بحتيه
ولي من كه زياد نمي خورم :roll: در كل خيلي غذاي خوشمزه اي هستش
سنباد جان
؛ دست شما درد نكنه كه محصولات شوشتر و اينجا تبليغ كردي ؛ تا اونجايي كه يادم مياد ؛ در زمان جنگ ؛ صدام شوشتر رو كمتر از دزفول بمباران كرد . برادران دزفولي كه ما هميشه نسبت بهشون ارادت داريم به عنوان مزاح اين جوك و درست كردن
ببينم نكنه تو هم دزفولي هستي روت نيست بگي
شوادانها (سرداب=زيرزمين) اتاقهايي هستند كه در عمق 10 الي 20 متري زمين تعبيه شده و برخي از آنها به دو قسمت تقسيم مي شوند.
قسمت اول شبستان ناميده مي شود كه عمق آن تا سطح زمين به 7 الي 10 متر مي رسد
قسمت دوم خود شوادان است كه عميق تر و تا عمق 2 متر هم مي رسد.
شوادانها اتاقهايي نسبتا بزرگ و عميق بوده كه گاهي پله هاي آنها به حدود 50 عدد مي رسد.
شوادان در زمستان نسبتا گرم و در تابستان خنك است و هواي آن تا 20 درجه سانتيگراد نسبت به هواي بيرون تفاوت دارد.
دالان ورودي شوادانها نسبت به يكديگر متفاوتند.به اين معنا كه در بعضي از آنها، از در ورودي تا مركز شوادان بصورت تونل پيچ وخم دار بوسيله پله هايي روبه پايين ممتد است و در برخي نيز بصورت مستقيم از سطح زمين تا عمق شوادان پلكانها ادامه دارد.
در ايجاد شوادانها معمولا جر در ساختن راه پله هاي آنها از هيچگونه مصالحي استفاده نمي شود، بلكه شوادان در عمق زمين حفر مي گردد و سقف آنها نيز بطور طبيعي و بصورت مسطح و يا مورب شكل داده مي شود.
در شوادانها معمولا بر حسب ميزان فضاي دروني از يك الي ده «تهويه» يا به اصطلاح «سر سرا» كه از سقف به طرف بالا تعبيه شده است وجود دارد كه به زبان محلي اين تهويه ها را «سي سرا» مي گويند و باعث انتقال نور به داخل شوادان و همچنين تهويه هواي آن مي گردد.
با توجه به طول پله هاي شوادانها، معمولا در بين هر چند پله ، پيچ يا فضاي بازي قرار داده اند كه بعنوان استراحتگاه استفاده مي شده است. در اين پيچها يا فضاي باز فرو رفتگي هايي تعبيه شده است كه به آنها حجره مي گويند و وسايل و مواد غذايي را در آن جاي مي دهند و مخصوصا در ايام جنگ از آنها بعنوان پناهگاه استفاده مي شده است.
بر سر اين حجره ها كلمات يا علي و گاهي بسم الله الرحمن الرحيم حك شده است كه خود مبين اعتقاد مردم اين شهر است. همچنين در مسير پله ها نقش هايي براي زيبايي بر ديوار حك كرده اند كه اين نقش ها نيز دلالت بر اين دارد كه مردم شوشتر در عين مذهبي بودن از كارهاي هنري نيز غافل نبوده اند.
فلسفه وجودي اين شوادانها را بايد بيشتر در ارتباط با هواي گرم اين منطقه دانست. زيرا از ابتداي خلقت براي انسان به تجربه ثابت شده است كه هرچه بطرف عمق زمين برود هوا خنك تر مي شود، از طرف ديگر چون شهرستان شوشتر داراي موقعيت مناسب جغرافيايي و سرزمين حاصلخيز و سرسبز بوده است لذا بهمين سبب، دائما مورد توجه دشمنان خارجي قرار گرفته كه مسلما جنگهاي مختلفي را در اين منطقه به همراه داشته است. بنابراين توجه به اين وضعيت، مردم شروع به حفر شوادانها كرده تا در موقع لزوم بعنوان پناهگاه از آنها استفاده نمايند.
علاوه بر مطالب ياد شده از شوادانها استفاده هاي متعدد ديگري نيز مي شده است. به عنوان مثال شوادانها در ايجاد ارتباط بين افراد ساكن يك منطقه نقش مؤثري داشته اند. زيرا در ادوار گذشته كه مردم فاقد برق و وسايل خنك كننده بودند، شوادان در واقع جايگزين كولر و يخچال بود. بطوريكه اگر در يك محله خانواده اي داراي شواداني بود ساير خانواده هايي كه فاقد شوادان بودند از همين يك زير زمين براي خنك كردن آب و مواد غذايي خود استفاده مي كردند و اغلب در هنگام ظهر نيز كه هوا گرم مي شد ساير همسايه ها براي استراحت در همان يك شوادان جمع مي شدند.
معمولا اكثر مساجد داراي شوادان بودند و اين شوادانها مانند خود مساجد مورد استفاده عموم قرار مي گرفتند. به اين معنا كه اكثر مردهاي يك محله در شوادان مسجدي و زنها نيز در شوادان مسجدي ديگري جهت فرار از گرما گرد هم جمع مي شدند.
پيرزن هشتاد ساله اي در خصوص استفاده از شوادان مي گويد : در زمان گذشته ما شوادان بزرگي داشتيم و هنگام ظهر همسايه هايي كه فاقد شوادان بودند -البته خانمها- براي استراحت به خانه ما مي آمدند و چون عصر مي شد جهت انجام كارهاي روزمره به خانه بر مي گشتند ولي آنهايي كه بچه كوچك داشتند ، بچه ها را در گهواره هاي خود در خواب مي گذاشتند و مي رفتند و هر وقت يكي از آنها بيدار مي شد من او را به منزلشان مي بردم.خلاصه گاهي در شوادان ما حدود 5 الي 6 گهواره وجود داشت.
يكي ديگجر از استفاده هاي مهم شوادان ، استفاده از «سي سرا» يا تهويه آن بود. به اين صورت كه مواد غذايي از قبيل : سير، پياز، سبزي و گاهي گوشت مازاد مصرف روزانه خود را به نخ (طناب) كشيده و از راه «سي سرا» به داخل شوادان آويزان مي كردند تا از فاسد شدن جلوگيري شود، و هنگام لزوم نخ را مي كشيدند و از آنها به اندازه نياز، استفاده مي كردند و ديگر ضرورتي نداشت كه پله ها را طي كنند تا به پايين بروند و مواد غذايي را بگذارند يا بردارند.
شوادانها در ايام انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي عراق عليه ايران نقش مؤثري را ايفا كردند. زيرا در بعضي از مواقع بغرنج باري برنامه ريزي و پنهان كردن نقشه ها و حتي گرفتن جلسات از همين زير زمينها استفاده مي شده است. خصوصا در زمان جنگ مذكور شوادانها مأمن مردم شده بودند و به محض شنيدن آژير خطر يا بمباران مردم به شوادانها پناه مي آوردند و گاهي اتفاق مي افتاد تا چند روز متوالي در آنجا بسر ببرند و يا مايحتاج خود را نيز در آن ذخيره كنند.
يكي از شوادانهايي كه در زمان جنگ مورد استفاده قرار گرفت، شوادان «باغ خان» است. ساختمان اين شوادان سابقه بس طولاني دارد. و طبق روايات محلي، بناي آن به زمان ساسانيان مي رسد. اين شوادان بسيار بزرگ و داراي 10 الي 12 «سي سرا» (تهويه) و حجره هاي مختلف است. و زماني كه جنگ عراق و ايران شدت يافت بيشتر خانواده ها يا به روستاهاي حومه مي رفتند و يا در چادرهاي اطراف شهر زندگي مي كردند و معمولا جوانان براي نگهداري از خانه ها در شهر باقي مانده بودند كه بسياري از آنها براي اينكه جانشان در امان باشد طي روز در همين شوادان «باغ خان» بسر مي بردند تا كمابيش هم در جريان شهر باشند و هم به خانه هايشان سركشي كنند.
و اما عليرغم توضيحاتي كه در استفاده از شوادانها بعنوان پناهگاه در جنگهاي مختلف و يا وسيله خنك كننده مردم و يا براي جلوگيري از فاسد شدن مواد غذايي داده شد ولي امروزه با توجه به اختراع برق و وجود وسايل خنك كننده ، بيشتر از اين شوادانها بعنوان انبار وسايل اضافه استفاده مي شود و ديگر آن نقش اوليه را در زندگي اجتماعي مردم ندارند.
اگه بازم چيزي بود در خدمتيم
