ر زمینه تنوع شهر شاید یکی از مسایل مهم جمع آوری مرکز جامع شهرداری برای تابلو های سر در مغازه ها است چرا که بسیاری از طراحان غیر حرفه ای بطور غیر مناسب وعدم آشنایی با الفبای گرافیک موجب جلوه زشت وغیر قابل تو صیف شهر می شوند گرافیک محیطی ایران بسیار در حد پایین قرار دارد از همه طراحان گرافیک خواهش میکنم برای زیبا سازی میدان ها بلوارها خیابان ها و حتی بن بست ها وکوچه ها ایده ها وطرح های متنوع وزیبا را به شهرداری وحوزه هنری شهر خود معرفی کنند شاید فرجی بر پا شود.
گرافیک محیطی، شاخه‌ای از طراحی است که در آن از بسیاری از اصول طراحی مثل گرافیک، معماری، طراحی صنعتی و معماری منظر استفاده میشود. طراحان گرافیک محیطی با راه‌کارهای بصری، هویت ارتباطی و برندها، طراحی اطلاعات و شکل دادن حس مکان سر و کار دارند.
گرافیک محیطی گر چه شاخه‌ای نسبتا جوان است اما روز به روز گسترده‌تر و پرکاربردتر میشود و رشد سریعی داشته است.
امروزه گرافیك بعنوان یكی از مهمترین عوامل تبلیغ ، پیام رسانی و نشر دانش سیاسی ، اجتماعی وفرهنگی می باشد و در جوامع پیشرفته از مهمترین اركان تشكیل دهنده یك زندگی اجتماعی است. طراحی گرافیك در اعلان های تبلیغاتی وتجاری تلویزیون، سینما ، بسته بندی كالاها، علائم راهنمایی و رانندگی ویترین مغازه ها تزیین خیابانی وعمومی نظیر هتل ها ، فرودگاهها و مترو ها، رستوران ها و پارك ها، فروشگاه ها و ماماكن مختلف ورزشی هنری و فرهنگی ، نوشته ها و تبلیغات بدنه ساختمان ها و وسایل نقلیه مثل اتوبوس ها ، ترن ها و هواپیماها بیل بردها و گرافیك در ابعاد بزرگ ونقاشی دیواری ، پیكتو گرام ها و علائمك نمادین ، نقش عمده ای دارد. گرافیك محیطی به عنوان یكی از شاخه های گرافیك در رسیدن به اهداف بالا نقش بسزائی دارد، و بخش عمده ای از فعالیت های تبلیغاتی و تجاری را در بر می گیرد . محیط اطراف ما خانه ای كه در آن زندگی می كنیم خیابانی كه درآن تردد می كنیم فضای سبزی كه درآن قدم می زنیم ، پاركی كه برای تفریح به آنجا می رویم ، همه نیاز به برقراری روابط منطقی فرمی و روابط سازمان بندی دقیق بر مبنای اصول و مبانی بیان بصری دارند.
انسان به واسطه گرافیك محیطی با محیط پیرامون خود سخن می گوید ، و با دیگران ارتباط برقرار می كند. گرافیك محیطی در ایجاد فضایی مطلوب و دلنشین برای افراد جامعه نقش موثردارد.
محیط مناسب یعنی فضایی كه بشر در آن بتواند فارغ از فشارهای ناخواسته روانی رشد كرده و شكوفا شود و این از خواسته های عقلانی و منطقی هر جامعه است. گرافیك محیط زیبایی بصری و نظم و هماهنگی مطلوب فضا است.
مقصود از تمام طرح های گرافیكی برای محیط داخلی و خارجی – ایجاد فضایی برای زندگی پر نشاط و سالم و قانع كننده است گرافیك محیطی را می توان به دو گونه گرافیك محیطی دو بعدی یامسطح و سه بعدی یا حجمی تقسیم كرد.
مشخص كردن یك مكان از مكانی دیگر ، زیبا سازی ، نظمو انسجام بخشیدن به فضای شهری و گسترش حیطه فعالیت هنر گرافیك، از اهداف گرافیك محیطی به شمار می رود.
گرافیك محیطی می تواند جنببه های مختلفی داشته باشد:
[*] جنبه اطلاع رسانی و یاحالت تاكید و یا هشدار نسبت به موضوعی داشته باشد.
[*] جنبه فرهنگی داشته باشد، مانند تبلیغات شهری در مورد تئاتر وسینما و غیره.
[*] جنبه آموزشی داشته باشد.
[*] جنبه تبلیغاتی داشته باشد.
[*] جنبه اجتماعی داشته باشد ، مانند تبلیغات بر علیه مصرف سیگار در سطح شهر
[*] جنبه زیبایی و هنری وصرفا زیبا سازی محیط را داشته باشد .
تعادل تناسب تاكید تداوم و حدت و تنوع اصول یك سازمان بندی درست هستند . رنگ، نور ، شكل ، خط ، نقطه، سطح ، بافت وفضا به كمك آنها می آیند تا اثری مطلوب وزیبا پدید آید.
[*] تعادل:
تعادل از اصول اساسی هنر است . هنر در برقراری ارتباط با مخاطب نوعی تعادل را جستجو می كند تعادل در هنر بوسیله تقسیم بندی متوازن اجزاء صورت می گیرد . رنگ ، نور و بافت نیز در حفظ تعادل یا عدم تعادل نقش دارند. البته تاكید زیاد برتعادل موجب می شود اثر جذابیت خود را از دست بدهد و ایجاد كسالت كند
[*] تناسب :
برای طراحی سردر یك فروشگاه بایدبه این نكته توجه داشت ، در بعضی مكان ها كه وسیع بوده و فضای خالی اطراف یك فروشگاه یایك مكان عمومی وجوددارد ، دست طراح باز است و می تواند تناسبات معمولی را تغییر دهد و به طورمثال سردریك مكان عمومی یافروشگاه راخیلی بلند تر و بالاتر از حد معمول بگیرد ، چرا كه به واسطه باز بودن محیط ، بیننده به محیط اشراف كامل داشته و می تواند به راحتی سر در را دیده و آن را تشخیص دهد.
[*] تداوم در محیط:
تكرار و تصاعد و تناسب سه جزء تداوم در هنر ، عناصر اساسی به شمار می روند، تناسب كه به صورت تكرار یك یا چند در میان واحد های مختلف شكل می یابد، پیچیدگی و حركت بیشتری در خود دارد اثر بخشی تكرار و تناوب به مناسب بودن موضوع و مهارت به كارگیری آن ها بستگی دارد چنانچه تكرار عنصری به تدریج تغییر كند وزن اثر دچار رشد و تصاعد می شود ، تصاعد می تواند به سمت بالا، پایین و یا مایل جهت داشته باشد. تصاعد را در تغییر اندازه كوچك و بزرگ در تغییر شكل از چهار گوشی ه دایره و غیره و در تغیررنگ از كمرنگ به پر رنگ می توان مشاهده كرد..
[*] تاكید در محیط:
چنانچه با كم اهمیت كردن اجزاء یك تركیب و متمایز نمودن یكی از اجزاء توجه بیننده به بخش خاصی از كار جلب بتشود آن بخش را نقطه تاكید می نامند.
تاكید را می توان با استفاده از رنگ ، رنگ و بافت پدید آورد . اجزاء یكسان ، نقطه تاكید كار راضعیف می نماید. شكل های مشخص و واضح نسبت به اشكال مبهم و اشیاء عجیب نسبت به اشیاء ساده خود نمایی بیشتر دارند نحوه دسته بندی اجزاء نیز بر تاكید یك مجمومعه می افزاید.
اصل تاكید را می توان هم برای وحدت بخشیدن وهم ایجاد تنوع مورد استفاده قرار داد.
تاكید روی یكی از عناصر در جلب مخاطب ویا بازدید كننده از یك مكان عمومی تاثیر مستقیم دارد.
[*] ایجاد وحدت در محیط :
وحدت به هر كاری انسجام می بخشد بدون عنصر و حدت اجزاء یك تركیب پراكنده و بی ربط به نظر خواهد رسید. و حدت موجب جلب نظر می شود ، عامل مهمی در انتقال پیام است كاررا قابل درك می كند وبه ساده تر شدن پیام كمك می كند.
[*] تنوع در محیط:
تنوع حاصل تفاوت و تضاد است . اختلاف بین شكل ، رنگ ویا بافت عناصر تشكیل دهنده تنوع به شمار می رود. اجزاء گوناگون چشم را به دنبال عامل و حدت در كل كار به گردش در می آورند.
تنوع در حقیقت وحدت را استحكام می بخشد وحدت میل به نظم، و تنوع كششی به سمت تحریك دارد.
نقطه ، خط و سطح دارای قدرت بیان ویژه ای هستند نقاط با توجه به اندازه و نحوه به كارگیری در محیط متفاوت هستند و ایجاد اثربصری متفاوت می كنند.
خطوط نیز به همچنین خطوط منحنی ، خطوط شكسته ، خطوط مایل و خطوط در حالت افقی ویاعمودی هركدام اثر بعدی متفاوت به جای می گذارند و در جای مورد نیاز و متناسب به كار گرفته می شوند.
فضا مشخص كننده موقعیت و وضعیت هر پدیده عینی باسایر پدیده ها است فضا وجود هر موجود عینی را در ارتباط با سایر موجودات معین می كند و فضای داخلی و خارجی و میانی را قابل درك می كند.
[*] بافت:
ازدیگر عناصر معماری داخلی و خارجی بافت است ،بافت از دو نظر قابل بحث است و از نظر فرم و شكل كه وسیله درك آن قوه بینایی است و دوم از نظر خاصیت فیزیكی و جنسیت بافت كه با لا مسه قابل درك است.
درجه انعكاس یاجذب نور توسط جسم دارای بافت اهمیت فراوان دارد . تضاد سطوح مات و خشن در كنار سطوح براق و صیقلی جذابیت فراوانی دارد و ایجاد جلوه بصری می كند. بافت زیر وخشن قدرت جلب توجه فرابوان دارد و برخلاف آن بافت های صاف و صیقلی معمولا كمرنگ و بی جذبه هستند . بافت از مواد مختلف بدست می آید مثل پوست درخت سطح سنگ ، پوست حیوانات و یانوع مصنوعی آن مثل آجر ، فلز ، پلاستیك و غیره .
شدت نور و طبیعی یامصنوعی بودن بافت بر كیفیت آن اثر می گذارد. زاویه دید و فاصله ناظر به اثر را باید در نظر داشت.
[*] نور:
نور ار مهمترین اجزاء در گرافیك محیطی و طراحی داخلی وخارجی است نورهای طبیعی و مصنوعی اثر متفاوت در محیط ایجاد می كنند . نقطه دید ناظر ، مقدار نور كه به آن می تابد وزاویه دید ناظر عواملی هستند كه در تمام المان های داخل خیابان باید رعایت شوند و تركیبی مناسب وزیبا باهم داشته باشند و دارای طرحی خوب و استاندارد باشد.
علائم راهنمایی و رانندگی ، چراغ های روشنایی ، صندوق پست ، زباله دان ، تابلوی اسم خیابان ها تلفن عمومی ، آگهی ها و تبلیغات دیواری ایستگاههای اتوبوس ، سردر فروشگاه ها و تمام این ها در ارتباط باهم هستند و اثر فراوان در دید عموم می گذارند كه باید دلپذیر وزیبا باشند وبارعایت اصول زیبا شناسی و تركیب بندی مناسب در زیبا سازی شهر كمك كنند چراكه محیط شهری نیازمند این زیبایی ها ی بصری است تا ازآثار منفی روانی به شهروندان بكاهد. گرافیك محیطی ، فضا و محیط زندگی را زیباترو با نشاط تر می سازد و به محیط شهری نظم و انسجام می بخشد.
آشنايي با تابلوهاي ديجيتال تبليغات ترجمه و تلخيص: دكتر يونس شكرخواه چقدردرباره تابلوهاي ديجيتال كه در تبليغات مورد استفاده قرار ميگيرند؛ اطلاعات داريد؟ اصلي ترين نقطه قوت تابلوهاي ديجيتال كه در تبليغات مورد استفاده قرار ميگيرند،اين‌است كه مي‌‌توانند پيام‌ها را به سرعت برحسب شرايط تغيير دهند و به عبارت بهتر، پيام‌ها را با شرايط فوري، انطباق دهند. مزاياي تابلوهاي ديجيتالي را مي‌‌توان به شرح زير فهرست كرد: - تبليغات و پيام‌ها مي‌‌توانند به سرعت تغيير كنند و مشتريان به اين ترتيب مي‌‌توانند در معرض تبليغات جديد، مرتبط و منعطف قرار گيرند. - تبليغات مختلف مي‌‌توانند به سرعت به روز شوند، بي‌‌آن‌كه نيازي به هزينه فيزيكي در قبال تغيير تبليغ باشد. - كاربرد اصلي تابلوهاي تبليغاتي شبكه ديجيتال (dsns) در عرصه تبليغات در نقطه خريد است. در چنين نقاطي تبليغات‌كنندگان نياز به اين دارند كه كالاها و خدماتشان به طرزي پيوسته معرفي شود. - انعطاف شبكه‌هاي تابلوهاي ديجيتال باعث مي‌‌شود تا تبليغات نسبت به مشتريان مختلف از حساسيت لازم برخوردار باشد. به عنوان مثال با اتكا به اين شبكه مي‌‌توان زمان مورد نظر مشتري را براي خريد در نظر گرفت. تابلوهاي تبليغاتي پلاسما يا led در مراكز كوچك و بزرگ خريد كه شلوغ هم هستند، نصب مي‌‌شود و در فضاهاي اداري فروشگاهها به گونه‌اي قرار ميگيرند تا زنان مسن در طول روز، مديران جوان هنگام ناهار و 13 تا 19 ساله‌ها هم از ساعت چهار بعدازظهر به بعد با آنها مواجه شوند. - منافع تابلوهاي تبليغاتي شبكه‌اي ديجيتال فراتر از تبليغات بوده و مي‌‌تواند به عنوان يك ابزار آموزش در محل كار هم عمل كند، به گونه‌اي كه هم كاركنان و هم مشتريان بتوانند از رويدادهاي در حال وقوع در فروشگاه خبردار شوند و هم فرضاً بدانند خريد خود را از چه مكاني دنبال كنند و يا كداميك از راه‌هاي خروج از مراكز خريد خلوت‌تر است. تجارب كشورهاي گوناگون در آمريكا در مسير استفاده از تابلوهاي تبليغاتي شبكه‌اي ديجيتال مشكلاتي بروز كرده است. هنوز مدل‌هاي مالي استفاده از اين شبكه‌ها در آمريكا نامشخص مانده و كسي نمي‌‌داند سرمايه‌گذاري در حوزه كاركنان و تجهيزات در اين زمينه، چه وقت به بار مي‌‌نشيند. شركت‌هايي كه در اين عرصه وارد عمل شده‌اند، دست به سرمايه‌گذاري‌هاي سنگيني زده‌اند. بهتر است ابتدا در اين زمينه تحقيق كرد و آنگاه به محل رقابت فكر كرد. به آميزه‌اي از تكنولوژي‌ها توجه كنيد، چرا كه كارشناسان پيش‌بيني مي‌‌كنند تركيبي از تابلوهاي تبليغاتي با پيام‌هاي متحرك و ثابت مي‌‌تواند جواب بدهد. در اروپا نيز چندين پژوهش براي ارزيابي ميزان تأثير تابلوهاي ديجيتال انجام شده است. اين پژوهش‌ها عمدتاً بر اين موضوع تمركز داشته است كه چه ميزان از افزايش فروش‌ها در نتيجه استفاده از تبليغات براي محصولات و خدمات بر روي چنين تابلوهايي بوده است. نتيجه يك تحقيق كه بر روي يك شبكه تبليغات تلويزيوني در فروشگاه asda صورت گرفت (شعبه سوپرماركت وال مارت انگليس) حاكي از اين بود كه دو فروشگاه كه از اين شبكه تبليغي استفاده مي‌‌كردند، يازده درصد افزايش فروش داشتند. آزمون‌هاي ديگري هم در اين باره به عمل آمده است. در سال 2004 نتيجه يك تحقيق در يك فروشگاه انگليس نشان داد كه محصولات خاصي حتي تا 45 درصد افزايش فروش داشته‌اند. تحقيق ديگري هم كه در سال 2005-2004 در 182 فروشگاه compusa به عمل آمد، نشان داد ميانگين فروش كالاهاي مورد تبليغ 29 درصد افزايش داشته است. كارشناسان اين صنعت معتقدند اگرچه افزايش فروش‌ها در موقعيت‌هاي متفاوت، با يكديگر فرق داشته است، اما حداقل ميانگين بين10 تا 20 درصد بوده است و اين امر در مكان‌هايي رخ داده است كه از تابلوهاي تبليغاتي شبكه‌اي ديجيتال استفاده مي‌‌كرده‌اند. تجهيزات تابلوهاي تبليغاتي شبكه‌اي ديجيتال براي راه‌اندازي تابلوهاي تبليغاتي شبكه‌اي ديجيتال به چه چيزهايي نياز وجود دارد؟ پاسخ اين است: به سيستم‌هاي نمايش چند رسانه‌اي الكترونيك قابل كار با شبكه و نيز به نرم‌افزارهاي مديريت محتوا كه قابليت به روزسازي محتوا از راه دور را داشته باشند. محتواي ديجيتال در اين شبكه‌ها از يك سرور مركزي هدايت مي‌‌شود و در طول اينترنت حركت مي‌‌كند. در حال حاضر صفحات نمايش lcd و پلاسما براي تبليغات داخلي و صفحات نمايش led هم براي تبليغات بيرون از خانه، از محبوبيت برخوردارند. براي تابلوهاي تبليغات شبكه‌اي ديجيتال از نرم‌افزارهاي همساز با ساير راه‌حل‌ها استفاده مي‌‌شود و به اين ترتيب تبليغات‌دهندگان مي‌‌توانند محتواي مورد نظر خود را از طريق شبكه هدايت كنند.
▪ مشخصات اصلی گرافیک محیطی
گرافیک محیطی از کلیه علائم، تابلوهای و چراغ‌ها، از شکل و رنگ و طرح و خط ونوشتار بهره میگیرد و اگر بامعیارهای درست استوار باشد می‌تواند :
ـ ارتباط های اجتماعی مردم را تسهیل کند .
ـ به فعالیت اقتصادی سرعت بخشد .
ـ ایمنی و جریان ترافیک را بهبود بخشد .
ـ مردم را از امکاناتی که شهر در اختیارشان می‌گذارد آگاه کند .
ـ جرائم حاصل از تشنجات عصبی مردم را کاهش دهد .
ـ به رفع نیازهای اجتماعی مردم با ایجاد ارتباط با محیط اطراف بوسیله مشخص کردن، راهنمایی و اطلاع رسانی‌کمک کند .
ـ با ایجاد مناظر زیبای بصری در محیط، به سلامت ذهنی مردم یاری رساند .
عوامل اصلی بیان در گرافیک محیطی عبارتند از :
۱) پوستر
۲) علائم
۳) تابلوهای بزرگراهها
۴) تابلوهای راهنمایی و رانندگی
۵) علائم نورانی( نئونها )
۶) تبلیغات روی وسائل نقلیه
۷) طراحی محیطی پارک ها
۸) طراحی روبناها و رنگهای حاصل از آنها
۹) طراحی محل‌های خدماتی عمومی، ایستگاههای اتوبوس، باجه های تلفن، نیمکت ها و...
۱۰) طراحی محیطی مراکز فرهنگی و تفریحی
۱۱) طراحی حجم های تزئینی در میدان ها و پارک ها
۱۲) تابلوهای سردر فروشگا هها، مغازه‌ها، سینماها و کلیه سازمان‌ها و موسسات دولتی و خصوصی
۱۳) انواع تابلوهای تبلیغاتی مانند: بیل‌بورد، چهاروجهی، سه‌وجهی، سه‌بعدی، دیجیتالی .
از آنجا که همه این عوامل در محیط داخل شهر انجام میگیرد. بنابراین باید بین آنها و شهر، هماهنگی ایجاد گرددو طراحان گرافیک محیطی با مهندسین شهرساز از نزدیک، تشریک مساعی داشته باشند.باتوجه به اینکه در شهرهای بزرگ علاوه بر ساکنین دائمی آنها، انبوه قابل ملاحظه‌ای از مردم، جهت انجام‌کارهای اقتصادی، تجاری، بهداشتی... نیز مرتب در حال آمد و رفت می‌باشند، گرافیک محیطی باید به نوعی نقش خود را ایفا نماید تا افراد در این محیط در برقراری ارتباطها و گذراندن امورشان مشکلات کمتری داشته باشند. بخش‌عمده اطلاعات مورد نیاز شهر، در ارتباط با مقررات آمد و شد، آگاهی از فعالیت ها و رویدادها و اماکن گوناگون وخدماتی است که ارائه میشود.
مردم باید راههای مختلف و ایمن و سریع رسیدن به این محیطها را بدانند و بهترین آنها را انتخاب نمایند. البته‌تعیین ضوابط اعمال کنترل بر تابلوها و علائم بخش خصوصی که می‌تواند موجب اخلال در تاثیر عمومی یا مکمل آنهاباشند، جزء تفکیک ناپذیر سیستم مناسب اطلاع‌رسانی محیط است.
گرافیک محیطی چه عرصه‌هایی را در بر میگیرد :
گرافیک محیطی اعم از محیطهای باز و بسته، عرصه‌های گوناگون را در بر میگیرد، که در هر دوی اینها، نقش‌عمده آن ( اطلاع‌رسانی ) می‌باشد. محیطهای بسته شامل فضاهای داخلی کلیه ساختمان‌ها اداری و تجاری، مترو و همچنین نمایشگاهها و فروشگاهها می‌باشد که در آنها با استفاده از اشکال و حروف و انواع تابلو، اطلاعات لازم به‌مراجعه‌کنندگان داده میشود.
در محیطهای باز نیز همچون پارک‌ها، خیابان‌ها و معابر شهر و اساسا کلیه فضاهای باز واقع در شهرها و محیط زندگی انسان ، که طراحی‌هایی شامل: علائم راهنمایی و هشدار دهنده داخل پارک‌ها، تابلوهای سردر فروشگاهها ، طراحی ویترین‌های مغازه‌ها ، علائم راهنمایی و رانندگی در سطح شهر، تابلوهای نام خیابان‌ها و کوچه‌ها، باجه‌های مختلف خدماتی از قبیل تلفن، پست و...، در محدوده گرافیک محیطی قرار دارند.
گرافیک محیطی نقش مهمی را نیز در تبلیغات ایفا میکند ، از جمله در تبلیغات تجاری و تبلیغات فرهنگی، اکنون به طور اختصار نگاهی گذرا بر این دو می‌اندازیم :
● گرافیک محیطی و تبلیغات فرهنگی
انسان از زمانی انسان می‌گردد که دارای فرهنگ میشود و فرهنگ از زمانی آغاز می‌گردد که انسان به وجودمی‌آید. آنچه که می‌توانیم برایش تقدیم و تاخر قایل شویم تمدن است و انسان با فرهنگ وارد تمدن میشود واکنون این انسان متمدن است که در دام انواع و اقسام کشمکش‌های روحی و جسمی دست و پا می‌زند، برای رهایی وآزادی نیاز به پرواز دارد، پروازی از درون خود به بیرون و شاید برای این پرواز، بالی بهتر از فرهنگ و هویت خویش‌نیابد. پس باید با آن آشنا شود و با بهره‌گیری از آن در جهات مختلف زندگی، خود و جامعه‌اش را باور کند. این نقطه‌ای است که تبلیغات فرهنگی می‌تواند پا به عرصه وجود بگذارد و رسالت خویش را به انجام برساند.امروزه در سراسر دنیا واژه تبلیغات فرهنگی معانی خاصی پیدا کرده و آن هم براساس تعریف فرهنگ و تبلیغ از دید آن جامعه خاص می‌باشد. در کشور ما نیز این تبلیغ حول محورهای خاصی دور می‌زند که مربوط به باورها ودیده‌ها و فرهنگ جامعه ماست و در اینجاست که دوباره صحبت از هنر به میان خواهد آمد، هنری که باید خادم جامعه‌باشد و اندیشه‌ها و آرمان‌های والای بشری را که سبب رشد انسان می‌شوند، جاودان و ماندنی کند به گونه‌ای که بر همه‌اقشار جامعه تاثیرگذار گردد.
هنرهای تجسمی، تجلیات عالی زبان بصری هستند و بنابراین ابزارهای آموزشی‌اند که قیمتی بر آنها متصورنیست. اکنون وظیفه گرافیک محیطی این است که از نظر اجتماعی پیام مفیدی برساند و هم چشم را به واسطه آن ، ذهن را جلب کند و در نتیجه نظم لازم را برای دیدن آن سوی سطوح چیزهای قابل رویت به ذهن بدهد و در شناخت‌ارزش‌های لازم برای یک زندگی کامل و لذت بردن از آن راهنماییش کند. اگر شرایط اجتماعی، گرافیک محیطی را به عرصه پیام‌های موجه، در وسیع‌ترین و عمیق‌ترین مهفوم اجتماعی آن‌ملزم سازند، این هنر می‌تواند بطور موثر به آماده‌سازی راه برای هنری موثر و مثبت یاری رساند. هنری که بتوان پیام‌خویش را به مردم برساند و از طرف آنها درک شود. از میان اهدافی که گرافیک محیطی مد نظر دارد، هدف‌های کاربردی از بقیه مهمتر و در حقیقت در اولویت قراردارد که البته بعد از دست‌یابی به اهداف گوناگون کاربردی خود، می‌باید فرهنگ‌ساز نیز باشد و اگر گرافیک محیطی با اصولی صحیح و متناسب انجام شده باشد تا حدود بسیار زیادی می‌تواند در گسترش فرهنگ جامعه تاثیر داشته باشد. رشد گرافیک محیطی به چند عامل وابسته است از جمله رشد کیفی فکری مدیریت‌ها و وجود طراحانی باخلاقیت‌های بالا. البته این رشد تنها به گرافیک بر نمی‌گردد، بلکه به مجموعه عواملی منتهی میشود که ساختارهای‌اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز در آن رشد یافته باشند. مشخصه‌های سنتی و فرهنگی می‌تواند در برقراری ارتباط بهتر و سریع‌تر نقش مهمی داشته باشند زیرا افرادی‌که در یک جامعه زندگی میکنند دارای فرهنگ خاص آن اجتماعی نیز می‌باشند. بنابراین بهتر است ارسال پیام برای‌آنان به زبان و شیوه‌ای آشنا و سنت‌های خودشان طراحی شود که برایشان ملموس‌تر و گویاتر باشد تا در قالب‌های فرهنگی و سنتی بیگانه.
رنگ، نقش مهمی در یک طرح دارد که اولین وظیفه آن جلب توجه مخاطب است و در مرحله بعدی نقش مکمل‌عناصر تصویری دیگری برای موفقیت در ارسال پیام را ایفا میکند. حروف نوشتاری نیز در برقراری ارتباط سریعترنقش مهمی دارند و در واقع آنها تکمیل کننده یا تاکید کننده تصویر می‌باشند.
در گرفیک محیطی ابزارها و عوامل مختلفی برای ارائه اطلاعات وجود دارد که از هرکدام برای بیان نوعی خاص ازایجاد ارتباط میتوان استفاده کرد. مثلا بالون‌ها و تبلیغات برروی وسایل نقلیه مربوط به گروه ایجاد ارتباط توسط سوژه‌های متحرک می‌باشند. همچنین بیل‌بوردها باید در مکان‌هایی مورد استفاده قرار گیرند که که فضای اطراف آنهاوسیع باشد مانند بزرگراهها که اغلب مخاطب با سرعت بیشتری از مقابل آن می‌گذارد و باید به گونه‌ای باشد که به‌سرعت بتواند ارتباط لازم را برقرار کند. نسبت میزان ارتفاع نصب بیل بورد با طول و عرض آن نیز از نکته‌های حائزاهمیت می‌باشد و باید بطور دقیق محاسبه شود. کارآیی بیل بورد در شب نیز بحثی است که باید همراه با عوامل دیگرمربوط به بیل بوردها با دقت بررسی و طراحی شود و با استفاده از سیستم‌های نوری مناسب پیام دلخواه در شبها نیز به‌مخاطبین احتمالی القا شود.
با آنچه درخصوص آشنایی با گرافیک محیطی و اهمیت و نفش آن در جامعه‌های شهری گفته شد، به اختصارشرحی پیرامون اهمیت حضور گرافیک محیطی در روابط عمومی‌ها بیان میشود; از آنجا که هدف روابط عمومی جلب مشارکت و همراهی افکارعمومی در زمینه‌های مختلف است و همچنین واحدی است که ارتباط کارکنان با مسئولان ونیز مسئولان با مردم را برقرار میکند. باید این رسالت خود را با استفاده از روش‌های ویژه، به خوبی انجام دهد. گرافیک‌محیطی یکی از آن مواردی است که میتوان با شناخت و به کارگیری اصولی آن در روابط عمومی‌ها، برقراری ارتباطات‌یاد شده را گسترش داد. امر تبلیغ نیز در روابط عمومی نقش مهمی را ایفا میکند; تبلیغ به معنای تغییر افکار و اندیشه‌برای آنچه تبلیغ میشود. بهترین و گویاترین زبان برای این منظور، هنر گرافیک است. چرا که هنر گرافیک آینه شفافی‌از مسایل جاری و فرهنگی است و تمام لحظه‌ها زیر و بم‌های روحی و فکری جامعه را ثبت و منعکس میکند.بنابراین، هنر گرافیک در روابط عمومی اهمیت خاص خود را می‌یابد. گرافیک محیطی نیز بخشی از این هنر است:یعنی آنجا که مسئله ارسال پیام و دادن اطلاعات لازم به مخاطب در محیط کاری پیش می‌آید، گرافیک محیطی قدم به‌عرصه می‌گذارد و نقش خود را ایفا میکند. برای مثال یک سازمان یا وزارتخانه را در نظر می‌گیریم که روزانه تعداد زیادی از افراد جامعه آنهم با فرهنگ‌ها و نگرش‌های متفاوت اجتماعی، به خاطر نیازی که دارند به آنجا مراجعه‌می‌کنند. در ابتدای ورود، گرافیک محیطی موجود باید به نوعی طراحی شده باشد که فرد برای رسیدن به قسمتی که لازم است به آنجا مراجعه کند، دچار مشکل و سرگردانی نشود و با دیدن تابلوهای مخصوص راهنما به راحتی به محل‌مورد نظر برسد. نوع تابلو، رنگ، اندازه و نوع خطهای نوشتاری، علامت‌ها و نمادها و همچنین محل نصب آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس از آن، علامت‌های داخل محوطه‌ها راهروهای و اتاق‌های نیز باید همین ویژگی‌هارا داشته باشند.
بنابر آنچه که بیان شد، اولین اهمیتی که برای گرافیک محیطی قائل می‌شویم، همان برقراری ارتباط برای‌راهنمایی و اطلاع‌رسانی به مخاطب است و در دومین نقش خود، وظیفه زیباسازی محیط را برعهده میگیرد، زیرا انسان به طور ناخودآگاه خواهان زیبایی و توازن و تعادل و آراستگی است و از زشتی‌ها و ناهنجاری‌ها دوری می‌جوید ، حضور در محیطی که همه عنصرهای آن به‌طور صحیح در جای خود قرار گرفته باشد و رنگها در هماهنگی و تضاد، هرکدام به وظیفه خود به درستی عمل کنند، برای هر انسانی، به راستی لذت بخش است و روح خسته از کشاکش ومسایل روزمره زندگی او را به آرامش دعوت میکند.
در نشست هنری گرافیك در قم مطرح شد؛ گرافیك محیطی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است
خبرگزاری فارس: استاد دانشگاه تهران گفت: امروزه به موضوع گرافیك محیطی هیچ توجهی نمی‌شود كه این مسئله مشكلات بسیاری را به همراه خواهد داشت.
به گزارش خبرگزاری فارس از قم، حسین چنعانی‌زاده پنج‌شنبه شب در نشست هنری گرافیك محیطی كه به همت انجمن نسیم اندیشه در نگارستان عروس قلم قم برگزار شد گفت: هنر گرافیك توجه به مسائل مادی نیست و باید به مسائل معنوی گرافیك توجه كرد.
وی تصریح كرد: باید به هنر گرافیك ایمان داشت و آن را در لحظه لحظه زندگی به كار برد.
چنعانی‌زاده با بیان اینكه انسان مادام با گرافیك سروكار دارد، اظها‌ر داشت: یكی از شاخصه‌های گرافیك موضوع گرافیك محیطی است و باید در این زمینه تلاش‌های بسیاری صورت گیرد تا محیط پیرامون ما به نحو مطلوب طراحی شود.
استاد دانشگاه تهران افزود: گرافیك محیطی باید به گونه‌ای باشد كه مانند هویت شهری بوده و بر طبق مسائل جغرافیایی باشد.
وی گفت: گرافیك محیطی به گونه‌ای باید نشان دهنده هویت آن شهر باشد و با هویت تاریخی و فرهنگی و هنری آن شهر مطابق باشد.
چنعانی‌زاده با اشاره به اهمیت مطالعه در خصوص هویت هر شهر توسط گرافیست‌ها گفت: گرافیستی كه می‌خواهد در خصوص گرافیك محیطی شهری تلاش كند، باید مطالعه در خصوص آن شهر داشته باشد و بدون آشنایی با هویت تاریخی و فرهنگی شهر مقصد نباید با گرافیك محیطی آن شهر بپردازد.
وی به تابلوها و بیلبوردهای تبلیغاتی سطح شهرها اشاره كرد و گفت: وجود این تابلوها موجب مشكلات بسیاری برای شهروندان شده و این مسائل به حدی بوده كه هیچ فضایی را برای شهروندان به وجود نیاورده است.
استاد دانشگاه تهران خواستار توجه مسئولان شهری به موضوع گرافیك شهری شده و گفت: باید مسئولان ما تلاش كنند تا با توجه به موضوع گرافیگ محیطی و اصلاح المان‌ها و همچنین تابلوها و استندهای تبلیغاتی بهترین شرایط را برای شهروندان به وجود آورند.
در ادامه استاد گرافیك دانشگاه قم نیز در سخنانی گفت: در شهر قم متاسفانه به موضوع گرافیك محیطی هیچ توجهی نمی‌شود و 99درصد گرافیك شهری در قم غیر حرفه‌ای است.
مسعود نجاتی تصریح كرد: بیشتر گرافیك‌ها در شهر با هویت قم هیچ تناسبی نداشته و این مسئله مشكلات بسیاری را برای شهروندان به وجود آورده است.
وی به حضور زائران در حرم كریمه اهل بیت (ع) و مسجد مقدس جمكران اشاره كرد و گفت: ما سالانه شاهد حضور زائران بسیاری در قم هستیم كه این مسئله در ایام خاص مانند نیمه شعبان به اوج خود می‌رسد، اما توجه به گرافیك محیطی در این اماكن مقدسه رعایت نمی‌شود.
ممنون دوست عزیز
در مورد گرافیک محیطی مقالات خوبی اینجا گذاشتید . من هم مثل شما از این وضعیت آشفته گرافیک محیطی که به دست طراحان غیر مجرب و کارفرمایان بی دانش به وجود آمده ناراضی ام و مشق بصری نامناسبی برای من است . لیک در نظر بگیرید که این شکل از گرافیک که امروز در جامعه رواج دارد و من اسمش رو گرافیک زرد یا گرافیک هندی میزارم . تبدیل به جزیی از زندگی و هویت بصری ما ایرانیان شد و این چیز بدی نیست . چشم به مرور سعی در پذیرفتن پندار غلط به جای پندار درست میکنه و به مرور زمان پندار غلط تبدیل به پندار درست میشه . به عبارت بهتر قوانیین زیبا شناختی که ما داریم صاحب اصالت نیست . بلکه این قوانین دیزاین است که دارای اصالت به واسطه نظر اکثریت است . دیزاین سلیقه شخصی نیست مجموعه قوانینی است برای بهتر کردن هویت کسب و کار یا هویت شخصی که این امر در ایران آن طور که باید مطرح نیست . اگر کار فرما بداند در گرافیک محیطی قوانینی وجود دارد ، که باعث رونق کسب و کار او میشود یقینا آن قوانین را اعمال میکند . فقر دانش کارفرما باعث شده طراحان ما نیز فقیر شوند و آثار آنان کمکی به جامعه نکند .
اول ممنون از اينكه اين تاپيك رو ايجاد كرديد. بنظرم يه همچين تاپيكهايي ارزششون از 100 تا آموزش بالاتره!
در مورد مطلبي هم كه evt جان گفتن و من هم كاملا موافقم باهاش بايد در تكميل صحبت ايشون بگم كه
مشكل اساسي فقط فقر اطلاعاتي كارفرما نيست. يه زماني هست كه يه انسان نابينا ميخواد از عرض خيابون
رد بشه. حالا اين شخص ميتونه خودش يك دفعه بره وسط خيابون يا اينكه ميتونه از كسي كه بينا هست كمك
بگيره و به سلامت از خيابون شلوغ رد بشه!
خيلي از كارفرماهاي ايراني كه كمبود اطلاعات بازرگاني و تبليغاتي دارن دقيقا مشابه همون انسان نابينايي
هستن كه نه تنها حاضر نيستن دستشون رو به دست يك فردي كه در اين زمينه بينا هست بدن ، بلكه با غروري
كه دارن و البته با اعتماد به نفس بالا! يك دفعه ميخوان بپرن وسط خيابون و راه 100 ساله رو 1 شبه برن!
بنظرم فقر اطلاعات به اضافه ي عدم اطمينان و اعتماد به شخصي كه اطلاعات علمي و صحيحي از موضوع بازرگاني
و تبليغات داره بزرگترين آفتي هست كه ميتونه براي تبليغات و بخصوص تبليغات محيطي كه هر روز با چشم و مغز
هزاران انسان در ارتباط هست ، وجود داشته باشه.
و به نظر من آیا آن شخصی که بینا هست نباید از سر دلسوزی هم که شده دست آن نابینا رو بگیره
به نظر من تمام تقصیر را نباید گردن کارفرما گذاشت
آن هم دلش می خواهد پولی که برای تبلیغات می ده یه جوری برگرده البته با سودش
برای همین هم فکر می کنه فقط طراحی بلد نیست و بازاریابی و روش تبلیغات رو بلده
ایده ای به ذهنش می رسه و می خواهد اجرا کنه ولی از سویی امکانات و از سویی کمبود تجربه تبلیغاتی ان را مجبور می کنه به سراغ طراحان بره
طراح هم برای اینکه دل مشتری رو به دست بیاره و سر کیسه را برایش شل کنه حاضره به هر ساز کارفرما برقصه
نظر شما غیر ازاین است؟
سلام
ممنون از ایجاد این تاپیک
ببخشید وارد بحث میشم ولی خداییش طراح هایی را دیدم که بدون چشم داشت و واسه علاقه ای که دارن حتی با پایین ترین قیمت و صرف وقت بالا یک کار حرفه ای به مشتری ارایه دادن ولی خلاف این هم هست که بر میگرده به حرف شما
با نظر سارا هم کاملا موافقم
خيلي از كارفرماهاي ايراني كه كمبود اطلاعات بازرگاني و تبليغاتي دارن دقيقا مشابه همون انسان نابينايي
هستن كه نه تنها حاضر نيستن دستشون رو به دست يك فردي كه در اين زمينه بينا هست بدن
طراحی گرافیک محیطی نه به تنهایی هنر است نه به تنهایی علم، بلکه شامل هر دو وجه است، طراحی باید مخلوطی از تاثیرات خلاقه موثر باشد به صورت بررسی منطقی و تکنیک و اینکه چگونه کار باید انجام شود. نتیجه چنین ترکیبی باعث به وجود آمدن علائمی می شود که به طور موثر با مردم ارتباط برقرار میکند. در گرافیک محیطی سعی میشود با اتکا و با استفاده از تجربه های خلاق هنری شرایط مناسبی برای زندگی انسان معاصر به وجود آید. در گرافیک محیطی پیوند انسان با محیط تصحیح شده، نکات غیرضروری و نادرست آن حذف و نکات ضروری آن مورد تاکید قرار گرفته و برجسته میشود. در گرافیک محیطی اطلاع رسانی، ساده سازی و دریافت شدنی بودن ارتباطات انسان و زیبایی شناسی جدید و مناسب مورد توجه قرار میگیرد.
بخشی از عرصه های گرافیک محیطی به شرح زیر است:
▪ گرافیک فضای باز
الف ) نمای معماری (مواد رنگ ابعاد طرح ...)
ب ) باجه ها (ایستگاه اتوبوس بلیت تلفن روزنامه پلیس ...)
ج ) آب نماها
د ) حجم های گرافیکی
ه ) نورآرایی
د ) تبلیغ (دیواری - بنرها ـ وسایل نقلیه – شیوه های دیگر)
▪ گرافیک محیطی فضای بسته
در گرافیک محیطی فضای بسته هم می توان آن را به طور جداگانه اطلاع رسانی کرد که در مجموع می توان از دسته های زیر یاد کرد.
الف ) ویترین ها
ب ) غرفه ها و فضاهای نمایشگاهی
ج ) محیط های اداری و آموزشی
د ) محیط خانگی
گرافیک محیطی علمی است که در آن چگونگی استفاده از فرم ها، رنگ ها، نقش ها و تصاویر گوناگون به شکل ماهرانه، اصولی و برنامه ریزی شده در جهت بهتر ساختن و ساده شدن روابط، ارتباطات، ترافیک و همچنین کامل تر ساختن زیبایی محیط عمومی مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است.
● گرافیک محیطی و تاثیر آن بر جامعه
زمانی که یک ساختار گرافیکی در ارتباط مستقیم با اقشار مختلف یک جامعه شهری بود و هدف آن ایجاد یک فضای زندگی مساعد و دلپذیر و هماهنگ ساختن با سن و فرهنگ و خلق و خوی افراد آن جامعه باشد از آن به عنوان گرافیک محیطی یاد میشود. بدیهی است در صورتی که تدابیر مقتضی از طرف اداره کنندگان در زمینه های مختلف در طراحی مناسب و اصولی عناصر تشکیل دهنده گرافیک محیطی صورت نگیرد محیط زیست و زندگی شهروندان به صورت مکانی غیرقابل تحمل و متشنج در خواهد آمد. چرا که با ایجاد مجموع های متناسب از نظر شکل و رنگ میتوان موجبات امیدواری و کشش افراد جامعه را برای زندگانی فراهم ساخت و اسباب شور و شوق عمومی را فراهم نمود و روح تازه به اجتماع داد. رنگ در گرافیک محیطی اثر به سزایی دارد زیرا باعث ایجاد نما می شود. مثلا با دیدن اتوبوس قرمز دو طبقه یاد لندن میافتیم و در چنین شهری یا شهرهای شمالی خود، که فضای سبز زیادی دارند باید از رنگ سبز استفاده کرد و رنگ مکمل آن تحریک برانگیز است. پس رنگ بندی محیطی كه با ملاحظات اقلیمی باید در نظر گرفته شود طبیعی است برای عده ای که در محیط گرمسیری زندگی میکنند نباید رنگ گرم به کار برد بلکه بهتر است از رنگهای سرد استفاده کرد همانطور که گنبدهای فیروزهای و آبی در بافت های قدیمی کویری بسیار دلنشین است.
هدف از گرافیک محیطی این است كه
۱) مردم را به ساده ترین شكل راهنمایی میكند.
۲) زیباسازی از طریق به کارگیری اصول فرم، طرح و هماهنگی آنها با یکدیگر و محیط پیرامون خود انجام میگیرد.
۳) افزایش سطح فرهنگ جامعه در قالب اهداف تبلیغاتی فرهنگی و تجاری از طریق دیوار آگهی ها، بنرها و غیره.
طراحی محیطی می کوشد تا بین طرحهایی که ارائه می دهد و هر آنچه از پیش در محیط وجود دارد هماهنگی ایجاد کند.
عوامل معینی چون جغرافیای محیط «آب و هوا» نور خورشید «میزان بارندگی» نوسان حرارتی «پوشش گیاهی و ... به عنوان بخشهای طبیعی و زیست محیطی و مجموعه عواملی چون نوع معماری و مواد و مصالح، فضاهای آمد و شد، میزان تردد و... به عنوان بخشهای ساخته شده ناشی از حضور انسان عواملی است که طراح در جریان کار خود باید آنها را بشناسد و مورد توجه قرار دهد.
محمد کاشانی
طراحی گرافیک محیطی نه به تنهایی هنر است نه به تنهایی علم، بلکه شامل هر دو وجه است، طراحی باید مخلوطی از تاثیرات خلاقه موثر باشد به صورت بررسی منطقی و تکنیک و اینکه چگونه کار باید انجام شود. نتیجه چنین ترکیبی باعث به وجود آمدن علائمی می شود که به طور موثر با مردم ارتباط برقرار میکند. در گرافیک محیطی سعی میشود با اتکا و با استفاده از تجربه های خلاق هنری شرایط مناسبی برای زندگی انسان معاصر به وجود آید. در گرافیک محیطی پیوند انسان با محیط تصحیح شده، نکات غیرضروری و نادرست آن حذف و نکات ضروری آن مورد تاکید قرار گرفته و برجسته میشود. در گرافیک محیطی اطلاع رسانی، ساده سازی و دریافت شدنی بودن ارتباطات انسان و زیبایی شناسی جدید و مناسب مورد توجه قرار میگیرد.
بخشی از عرصه های گرافیک محیطی به شرح زیر است:
▪ گرافیک فضای باز
الف ) نمای معماری (مواد رنگ ابعاد طرح ...)
ب ) باجه ها (ایستگاه اتوبوس بلیت تلفن روزنامه پلیس ...)
ج ) آب نماها
د ) حجم های گرافیکی
ه ) نورآرایی
د ) تبلیغ (دیواری - بنرها ـ وسایل نقلیه – شیوه های دیگر)
▪ گرافیک محیطی فضای بسته
در گرافیک محیطی فضای بسته هم می توان آن را به طور جداگانه اطلاع رسانی کرد که در مجموع می توان از دسته های زیر یاد کرد.
الف ) ویترین ها
ب ) غرفه ها و فضاهای نمایشگاهی
ج ) محیط های اداری و آموزشی
د ) محیط خانگی
گرافیک محیطی علمی است که در آن چگونگی استفاده از فرم ها، رنگ ها، نقش ها و تصاویر گوناگون به شکل ماهرانه، اصولی و برنامه ریزی شده در جهت بهتر ساختن و ساده شدن روابط، ارتباطات، ترافیک و همچنین کامل تر ساختن زیبایی محیط عمومی مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است.
● گرافیک محیطی و تاثیر آن بر جامعه
زمانی که یک ساختار گرافیکی در ارتباط مستقیم با اقشار مختلف یک جامعه شهری بود و هدف آن ایجاد یک فضای زندگی مساعد و دلپذیر و هماهنگ ساختن با سن و فرهنگ و خلق و خوی افراد آن جامعه باشد از آن به عنوان گرافیک محیطی یاد میشود. بدیهی است در صورتی که تدابیر مقتضی از طرف اداره کنندگان در زمینه های مختلف در طراحی مناسب و اصولی عناصر تشکیل دهنده گرافیک محیطی صورت نگیرد محیط زیست و زندگی شهروندان به صورت مکانی غیرقابل تحمل و متشنج در خواهد آمد. چرا که با ایجاد مجموع های متناسب از نظر شکل و رنگ میتوان موجبات امیدواری و کشش افراد جامعه را برای زندگانی فراهم ساخت و اسباب شور و شوق عمومی را فراهم نمود و روح تازه به اجتماع داد. رنگ در گرافیک محیطی اثر به سزایی دارد زیرا باعث ایجاد نما می شود. مثلا با دیدن اتوبوس قرمز دو طبقه یاد لندن میافتیم و در چنین شهری یا شهرهای شمالی خود، که فضای سبز زیادی دارند باید از رنگ سبز استفاده کرد و رنگ مکمل آن تحریک برانگیز است. پس رنگ بندی محیطی كه با ملاحظات اقلیمی باید در نظر گرفته شود طبیعی است برای عده ای که در محیط گرمسیری زندگی میکنند نباید رنگ گرم به کار برد بلکه بهتر است از رنگهای سرد استفاده کرد همانطور که گنبدهای فیروزهای و آبی در بافت های قدیمی کویری بسیار دلنشین است.
هدف از گرافیک محیطی این است كه
۱) مردم را به ساده ترین شكل راهنمایی میكند.
۲) زیباسازی از طریق به کارگیری اصول فرم، طرح و هماهنگی آنها با یکدیگر و محیط پیرامون خود انجام میگیرد.
۳) افزایش سطح فرهنگ جامعه در قالب اهداف تبلیغاتی فرهنگی و تجاری از طریق دیوار آگهی ها، بنرها و غیره.
طراحی محیطی می کوشد تا بین طرحهایی که ارائه می دهد و هر آنچه از پیش در محیط وجود دارد هماهنگی ایجاد کند.
عوامل معینی چون جغرافیای محیط «آب و هوا» نور خورشید «میزان بارندگی» نوسان حرارتی «پوشش گیاهی و ... به عنوان بخشهای طبیعی و زیست محیطی و مجموعه عواملی چون نوع معماری و مواد و مصالح، فضاهای آمد و شد، میزان تردد و... به عنوان بخشهای ساخته شده ناشی از حضور انسان عواملی است که طراح در جریان کار خود باید آنها را بشناسد و مورد توجه قرار دهد.
محمد کاشانی http://www.hozehonari.com
انسان از زمانی انسان می‌گردد که دارای فرهنگ میشود و فرهنگ از زمانی آغاز می‌گردد که انسان به وجودمی‌آید. آنچه که می‌توانیم برایش تقدیم و تاخر قایل شویم تمدن است و انسان با فرهنگ وارد تمدن میشود واکنون این انسان متمدن است که در دام انواع و اقسام کشمکش‌های روحی و جسمی دست و پا می‌زند، برای رهایی وآزادی نیاز به پرواز دارد، پروازی از درون خود به بیرون و شاید برای این پرواز، بالی بهتر از فرهنگ و هویت خویش‌نیابد. پس باید با آن آشنا شود و با بهره‌گیری از آن در جهات مختلف زندگی، خود و جامعه‌اش را باور کند. این نقطه‌ای است که تبلیغات فرهنگی می‌تواند پا به عرصه وجود بگذارد و رسالت خویش را به انجام برساند. امروزه در سراسر دنیا واژه تبلیغات فرهنگی معانی خاصی پیدا کرده و آن هم براساس تعریف فرهنگ و تبلیغ از دید آن جامعه خاص می‌باشد. در کشور ما نیز این تبلیغ حول محورهای خاصی دور می‌زند که مربوط به باورها ودیده‌ها و فرهنگ جامعه ماست و در اینجاست که دوباره صحبت از هنر به میان خواهد آمد، هنری که باید خادم جامعه‌باشد و اندیشه‌ها و آرمان‌های والای بشری را که سبب رشد انسان می‌شوند، جاودان و ماندنی کند به گونه‌ای که بر همه‌اقشار جامعه تاثیرگذار گردد. هنرهای تجسمی، تجلیات عالی زبان بصری هستند و بنابراین ابزارهای آموزشی‌اند که قیمتی بر آنها متصورنیست. اکنون وظیفه گرافیک محیطی این است که از نظر اجتماعی پیام مفیدی برساند و هم چشم را به واسطه آن ، ذهن را جلب کند و در نتیجه نظم لازم را برای دیدن آن سوی سطوح چیزهای قابل رویت به ذهن بدهد و در شناخت‌ارزش‌های لازم برای یک زندگی کامل و لذت بردن از آن راهنماییش کند. اگر شرایط اجتماعی، گرافیک محیطی را به عرصه پیام‌های موجه، در وسیع‌ترین و عمیق‌ترین مهفوم اجتماعی آن‌ملزم سازند، این هنر می‌تواند بطور موثر به آماده‌سازی راه برای هنری موثر و مثبت یاری رساند. هنری که بتوان پیام‌خویش را به مردم برساند و از طرف آنها درک شود. از میان اهدافی که گرافیک محیطی مد نظر دارد، هدف‌های کاربردی از بقیه مهمتر و در حقیقت در اولویت قراردارد که البته بعد از دست‌یابی به اهداف گوناگون کاربردی خود، می‌باید فرهنگ‌ساز نیز باشد و اگر گرافیک محیطی با اصولی صحیح و متناسب انجام شده باشد تا حدود بسیار زیادی می‌تواند در گسترش فرهنگ جامعه تاثیر داشته باشد. رشد گرافیک محیطی به چند عامل وابسته است از جمله رشد کیفی فکری مدیریت‌ها و وجود طراحانی باخلاقیت‌های بالا. البته این رشد تنها به گرافیک بر نمی‌گردد، بلکه به مجموعه عواملی منتهی میشود که ساختارهای‌اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز در آن رشد یافته باشند. مشخصه‌های سنتی و فرهنگی می‌تواند در برقراری ارتباط بهتر و سریع‌تر نقش مهمی داشته باشند زیرا افرادی‌که در یک جامعه زندگی میکنند دارای فرهنگ خاص آن اجتماعی نیز می‌باشند. بنابراین بهتر است ارسال پیام برای‌آنان به زبان و شیوه‌ای آشنا و سنت‌های خودشان طراحی شود که برایشان ملموس‌تر و گویاتر باشد تا در قالب‌های فرهنگی و سنتی بیگانه. رنگ، نقش مهمی در یک طرح دارد که اولین وظیفه آن جلب توجه مخاطب است و در مرحله بعدی نقش مکمل‌عناصر تصویری دیگری برای موفقیت در ارسال پیام را ایفا میکند. حروف نوشتاری نیز در برقراری ارتباط سریعترنقش مهمی دارند و در واقع آنها تکمیل کننده یا تاکید کننده تصویر می‌باشند. در گرفیک محیطی ابزارها و عوامل مختلفی برای ارائه اطلاعات وجود دارد که از هرکدام برای بیان نوعی خاص ازایجاد ارتباط میتوان استفاده کرد. مثلا بالون‌ها و تبلیغات برروی وسایل نقلیه مربوط به گروه ایجاد ارتباط توسط سوژه‌های متحرک می‌باشند. همچنین بیل‌بوردها باید در مکان‌هایی مورد استفاده قرار گیرند که که فضای اطراف آنهاوسیع باشد مانند بزرگراهها که اغلب مخاطب با سرعت بیشتری از مقابل آن می‌گذارد و باید به گونه‌ای باشد که به‌سرعت بتواند ارتباط لازم را برقرار کند. نسبت میزان ارتفاع نصب بیل بورد با طول و عرض آن نیز از نکته‌های حائزاهمیت می‌باشد و باید بطور دقیق محاسبه شود. کارآیی بیل بورد در شب نیز بحثی است که باید همراه با عوامل دیگرمربوط به بیل بوردها با دقت بررسی و طراحی شود و با استفاده از سیستم‌های نوری مناسب پیام دلخواه در شبها نیز به‌مخاطبین احتمالی القا شود. با آنچه درخصوص آشنایی با گرافیک محیطی و اهمیت و نفش آن در جامعه‌های شهری گفته شد، به اختصارشرحی پیرامون اهمیت حضور گرافیک محیطی در روابط عمومی‌ها بیان میشود; از آنجا که هدف روابط عمومی جلب مشارکت و همراهی افکارعمومی در زمینه‌های مختلف است و همچنین واحدی است که ارتباط کارکنان با مسئولان ونیز مسئولان با مردم را برقرار میکند. باید این رسالت خود را با استفاده از روش‌های ویژه، به خوبی انجام دهد. گرافیک‌محیطی یکی از آن مواردی است که میتوان با شناخت و به کارگیری اصولی آن در روابط عمومی‌ها، برقراری ارتباطات‌یاد شده را گسترش داد. امر تبلیغ نیز در روابط عمومی نقش مهمی را ایفا میکند; تبلیغ به معنای تغییر افکار و اندیشه‌برای آنچه تبلیغ میشود. بهترین و گویاترین زبان برای این منظور، هنر گرافیک است. چرا که هنر گرافیک آینه شفافی‌از مسایل جاری و فرهنگی است و تمام لحظه‌ها زیر و بم‌های روحی و فکری جامعه را ثبت و منعکس میکند.بنابراین، هنر گرافیک در روابط عمومی اهمیت خاص خود را می‌یابد. گرافیک محیطی نیز بخشی از این هنر است:یعنی آنجا که مسئله ارسال پیام و دادن اطلاعات لازم به مخاطب در محیط کاری پیش می‌آید، گرافیک محیطی قدم به‌عرصه می‌گذارد و نقش خود را ایفا میکند. برای مثال یک سازمان یا وزارتخانه را در نظر می‌گیریم که روزانه تعداد زیادی از افراد جامعه آنهم با فرهنگ‌ها و نگرش‌های متفاوت اجتماعی، به خاطر نیازی که دارند به آنجا مراجعه‌می‌کنند. در ابتدای ورود، گرافیک محیطی موجود باید به نوعی طراحی شده باشد که فرد برای رسیدن به قسمتی که لازم است به آنجا مراجعه کند، دچار مشکل و سرگردانی نشود و با دیدن تابلوهای مخصوص راهنما به راحتی به محل‌مورد نظر برسد. نوع تابلو، رنگ، اندازه و نوع خطهای نوشتاری، علامت‌ها و نمادها و همچنین محل نصب آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس از آن، علامت‌های داخل محوطه‌ها راهروهای و اتاق‌های نیز باید همین ویژگی‌هارا داشته باشند. بنابر آنچه که بیان شد، اولین اهمیتی که برای گرافیک محیطی قائل می‌شویم، همان برقراری ارتباط برای‌راهنمایی و اطلاع‌رسانی به مخاطب است و در دومین نقش خود، وظیفه زیباسازی محیط را برعهده میگیرد، زیرا انسان به طور ناخودآگاه خواهان زیبایی و توازن و تعادل و آراستگی است و از زشتی‌ها و ناهنجاری‌ها دوری می‌جوید ، حضور در محیطی که همه عنصرهای آن به‌طور صحیح در جای خود قرار گرفته باشد و رنگها در هماهنگی و تضاد، هرکدام به وظیفه خود به درستی عمل کنند، برای هر انسانی، به راستی لذت بخش است و روح خسته از کشاکش ومسایل روزمره زندگی او را به آرامش دعوت میکند.
هنر مفهومی دستاوردی از آوانگاردگرایی در هنر مدرن است . اگرچه آغازگران این گرایش را به هنرمندان آمریکایی – انگلیسی دهه 60 و 70 همچون جوزف کاسوت ، لارنس وینر ، استنلی براون و ... مربوط می دانند ولی باید گفت که هر اثر هنری باید دارای مفهوم باشد . مفهومی که فرای ظاهر و صورت اثر بوده و ارائه معنا می کند.
اگر معنای اثر همان صورت ظاهری اثر باشد فلسفه هنر مدرن آن را نمی پذیرد و به نوعی آن را کامل نمی داند. چراکه صورت نطفه طبیعت است و آن اثر تقلید از آن !
افول این خلق تاحدی است که روایت مستقیم و داستانسرایی اثر ، جنبه تزئینی می یابد و با داشتن حداقل امکان زیبایی شناسی کمترین تاثیر را بر بیننده و مخاطبی که تنها از مدخل مشاهده وارد گشته است ، می گذارد . حال اینکه در اکثر موارد این تاثیر به صفر می رسد .
القای معنا در هنر مفهومی ممکن است شخصی باشد ، چه برای هنرمند و چه برای مخاطب . چه در عنوان اثر و چه در ارائه آن .
و این قسمتی از اندیشه جهانی شدن هنر است . و در جستجوی مفهوم برای مخاطب عام . چرا که مخاطب بر خلاف هنر کلاسیک و اندیشه هنر برای هنر اگر چه برای اثر هنری قائم به ذات بودن را می پذیرد ، ولی در اندیشه این هنر (مفهوم گرایی) با اثر هنری ارتباط و درگیری شخصی پیدا کرده و خود را در اثر یافته ومعنای شخصی ای از آن پیدا میکند که با تمام داشته های روحی و ذهنی و شخصیتی او همسو است . به نوعی دیگر مخاطب با خالق اثر رابطه برقرار نمی کند بلکه با خود اثر مرتبط شده و خود را در آن می یابد . گویی مخاطب جزئی از اثر بوده و بدون او اثر کامل نمی گردد . و اثر نیز بدون حضور وی ناقص است . چرا که بنا بر اندیشه معاصر هنر ، هنری که درک نگردد و ارتباط برقرار نکند ، کامل نیست.
همانطور که بیان شد هر اثر هنری باید حاوی یک مفهوم باشد ، ولی نامگذاری هنر مفهومی به دلیل ارجعیت معنا بر تصویر اثر و حذف شی و گاهی موضوع بر اثر و در مواردی فقط ارائه اندیشه خارج از هر فرم و ساختاری است .
و اما گرافیک محیطی ؛ گرافیک محیطی یک سبک نیست ، بلکه یک فرآورده و نتیجه است . فرآورده و نتیجه گستره هنرهای تجسمی که با فنون دیگر در آمیخت و امروزه نیز از هنر مفهومی تاثیر پذیرفت .
تاریخ مشخصی برای پیدایش گرافیک محیطی به صورت مستقل وجود ندارد . چرا که گرافیک محیطی نیز زاده تمام جریانات مدرنیسم در هنر و پیدایش گرافیک دو بعدی است .
البته به تفسیری می توان پیشینه گرافیک محیطی را به دیوارنگاره های انسانهای اولیه مربوط ساخت . از همان زمانی که انسان سعی در هماهنگی و حتی چیره شدن بر پدیده های محیط در پیرامون خود را داشت . از همان زمان که انسان محلی برای ثبات و زندگی خود در نظر گرفت برای ارتباط پیدا کردن بیشتر با محیط و شناخت بیشتر آن و پیدا کردن یک تعریف برای حضور خود در محیط به آراستن آن پرداخت و به مرور زمان با کلنجار بیشتری در محیط سعی در دست یافتن به سهولت بیشتر برای زندگی داشت .
حتی مفهوم گرایی در آثار انسانهای اولیه نیز قابل بررسی است . برای مثال می توان به نقش گاو در دیوارنگاره های معروف غار لاسکو در فرانسه اشاره کرد. در طراحی این نقش به تمام برآمدگی ها و پستی و بلندیهای موجود در دیواره غار که از قبل وجود داشته و نقاش آن در پیدایش آن هیچ نقشی نداشته ، توجه شده است . به طوری که شکم گاو بر برجسته ترین قسمت دیوار غار نقش بسته است .
باری به هر جهت ، در جریان گرایشات مدرنیسم ، اکثر نقاشان مدرنیسم در زمینه مجسمه سازی ، ماتریال شناسی، گرافیک و حتی انیمیشن و سینما تجربه هایی کسب کردند و در نهایت آثاری مفهومیی ارائه دادند که تاثیرات مشترکی از تمام شاخه های هنری داشت .
همانطور که سرنوشت گرافیک را نقاشان قرن 19 و 20 میلادی رقم زدند ، شاید بتوان گفت که گرافیک محیطی نتیجه گرایشات چند رسانه ای و مفهومی فعالیت هنرمندان همین دوره هاست .
اولین تابلوهای مغازه ها ، سردر فروشگاهها و تابلوهای راهنما یی که به قصد اطلاع رسانی محض ، بدون خلاقیت و اندیشه هنری ساخته شده اند و تاریخی نامشخص ولی بسیار دورتر از تاریخ شروع گرایشات هنر مفهومی دارند نشان می دهد که گرافیک محیطی قدمتی بسیار دارد .
آنچه از مطلب بالا دریافت می شود این است که ، گرافیک محیطی زاده هنر مفهومی نیست ولی هنر مفهومی تاثیرات زیادی در عصر حاضر بر آن داشته است .
جالب اینجاست که در برخی از آثار گرافیک محیطی خارج از زمان بررسی هنر مفهومی – یعنی قبل تر از اواخر دهه 60 و حتی قبل تر از اتفاقات هنری دوشان در اوایل دهه 20 – نیز رگه هایی از هنر مفهومی یافت می شود که در آن زمان و حتی بعد از آن به عنوان هنری مفهومی و حتی " اثر هنری " یاد نشد . برای مثال به تابلویی اشاره می شود که توسط نقاش برجسته آکادمیک ، ژان لئون ژروم (Jean – Leon Gerome) ، در سنین کهولت برای یک عینک فروشی طراحی کرد که با نوعی بازی لغوی نام "عینک ساز" را اعلام می کرد . علاوه بر آن ، حجم چشمی که در خارج از تابلو در بالای قاب به بیننده می نگریست ، خود به درک این معنا بیشتر کمک می کرد .
نقطه مشترک گرافیک محیطی و هنر مفهومی ، حضور مستمر مخاطب در اثر است . همانطور که در هنر مفهومی مخاطب به درک می رسد ، قصد گرافیک محیطی در فضای حاضر ایجاد سهولت در درک وی می باشد .
اگر در هنر مفهومی هنرمند سعی می کند که مخاطب را به امری شخصی و یا حتی عمومی گاها راهنمایی کند و به نوعی فضای هنرمند بر مخاطب احاطه گردد ، در گرافیک محیطی نیز مخاطب در این فضا حضور پیدا کرده و تاثیرات روحی و روانی از محیط گرفته – تاثیراتی که قصد طراح گرافیک محیطی آن فضا بوده است تا بر مخاطب وارد گردد – و در فضا و این محیط مطابق هدف هدایت شود .
به نوعی هنرمند مفهوم گرا و طراح گرافیست همیشه به دو عامل اثر گذار توجه میکنند و برای آن راهکار می یابند ؛ یکی محیط و دیگری مخاطب .
اگر چه گاهی در هنر مفهومی معنای محیط تغییر می کند و محدود به کادر یا سطح می شود ولی دارای ذات حجمی است که با سیاستی که برای مخاطب اتخاذ شده قسمتی از حواس مخاطب را به خود جلب می کند و آن را در خود جای می دهد .
حال اینکه موثر ترین اثر مفهومی و گرافیک محیطی- در صورت لزوم- در محیط اثر ، برای حواس پنج گانه و حتی حس پیش بینی مخاطب راهکاری در نظر گرفته شده است تا به درک وی سرعت بخشیده شود .
در این محیط مخاطب می تواند احساس امنیت ، آرامش ، شادی ، اعتماد ، دقت ، روشنگری نسبت به امری پیدا کند و یا حتی بر عکس احساسی چون ناپایداری ، نا امنی ، اشتها ، مسخ شدگی و ... نماید که این هدف طراح است و نسبت به محیط تصمیم گیری و اجرا می نماید .
مثلا در محیطی کوچکتر به قصد جلوگیری از تجمع و شلوغی ، فضا رابا استفاده از فرمهای شکسته و رنگهای آشفته با احساس ناپایداری می نمایاند و یا در کنار یک رستوران با به کارگیری از رنگهای گرم و اشتها آور محیط اشتها آوری ایجاد می کند .
نکته مشترک دیگر هنر مفهومی و گرافیک محیطی چند رسانه ای بودن آن و نداشتن محدودیت در بکارگیری ماتریال ، سلیقه ، نگرش و اجرا است . در هر دو می توان از انواع راهکارها استفاده رد . بکارگیری تمام حواس ، ایجاد بو در فضا ، بکارگیری انواع رنگها و فم ها ، بکارگیری حجم یک معماری و مجسمه و یا نقاشی یک هنرمند دیگر با نگاهی نو ، بکارگیری اصوات و آواها بصورت از پیش تعیین شده یا دخالت در آواهای محیط ، بکارگیری انواع بافت ها و نورهای رنگی، بکارگیری تصاویر متحرک و ... می تواند تاثیرات مورد نظر را بر مخاطب اعمال کند .
اگر چه به کارگیری اصوات و یا ایجاد بو در فضا در گرافیک محیطی متعارف در گذشته ویا جامعه امروز ما ، کاربرد چندانی نداشته ولی در جوامع پیشرفته دیگر به تساهل و هدایت مخاطب کمک بسیار کرده است .
مثلا مسیرهای شب رو با گل های شب بو آراسته شده اند ، مغازه های عطر فروشی از تابلوها و لامپهایی استفاده میکنند که بر اثر حرارت ایجاد بو می کند و یا رستورانهایی که با موسیقی ، مخاطبین خاصی را برای سرویس دهی انتخاب می کنند .
همانطور که در آثار مفهومی وقتی یک اثر در محیط بازی خلق می شود تا طبیعت نیز از عناصرتاثیرگذار بر آن باشد ، به نوع و جنس و شیوه اجرای آن اهمیت داده می شود تا هدف و نگرش هنرمند را به سرمنزل خود برساند در گرافیک محیطی نیز این مهم نیز مد نظر قرار میگیرد .
همانطور که در گرافیک محیطی چنانچه ذکر شد ، با ایجاد فضایی هماهنگ سعی در سهولت زندگی اجتماعی و ارتقای فرهنگ جامعه است ، هنر مفهومی نیز با نگاه انتقاد آمیز خود بر دنیای فرم وبا تلاش خود در ارائه معنایی فراتر از شی و نقد اتفاقات بصری در ماده سعی در ارتقای بصری و ارتقای فرهنگی جامعه ای فراتر از مرزهای مشخص دارد .
همانطور که در هنر مفهومی سعی می شود با کمترین امکانات و کمترین تغییر ، بیشترین تاثیر گذاری صورت گیرد ، در گرافیک محیطی نیز سعی می شود تا به دلیل آمیخته بودن آن به شرایط اقتصادی همان محیط از حد اقل امکانات برای تاثیر گذاری بیشتر استفاده شود .
همانطور که هنرمندان مفهومی با معنای جدید گرفتن از اشیا در محیط سعی در تجسد زدایی در محیط دارند ، هنرمند گرافیک محیطی سعی به پدید آوردن فضایی پویا و هماهنگ دارد تا موسیقیای اشیا ، مخاطب را به درک و یا تغییر درک برساند .
این نقاط مشترک در هنر مفهومی و گرافیک محیطی به حدی است که گاهی نمی توان این دو را از هم تمیز داده و به نوعی همانطور که یک اثر، مفهوم گرایی خود را حفظ کرده ، به دلیل دائمی بودن آن اثر در محیط ، خود بعنوان گرافیک محیطی یاد می شود و تنها با درک هدف و اندیشه خالق اثر و نوع کاربرد آن این تفاوت درک شده و مشخص می شود که اثر ، گرافیک محیطی است یا یک اثر مفهومی !
آری .شاید یکی از نکاتی که باعث جدا سازی این دو مقوله از هم گردد استمرار اثر در فضا ومحیط خود است . معمولا ولی نه بصورت همیشگی آثار مفهومی با اندیشه صرفا نمایش در زمانی محدود بر پا می شود در حالیکه گرافیک محیطی بصورت دائمی و مختص همان محیط طراحی می گردد . این در حالی است که آثار بسیاری به عنوان هنر مفهومی ارائه گردیده است که برای محیطی خاص و بصورتی دائمی همیشه بر پاست و تمام خصوصیات گرافیک محیطی را داراست .
محیط را آراسته ، مخاطب را به امر مورد نظر در محیط هدایت می کند و رساله به درک رساندن او را در خود دارد .
نکته دیگر این تفاوت ، "سفارش" است . طراح گرافیک محیطی معمولا بر اساس سفارش و دیدگاه سفارش دهنده خود دست به خلق می زند ، این در حالی است که اکثر آثار هنر مفهومی بر اساس درگیری ذهنی و انتقادی هنرمندان کانسپچوال خلق گشته اند ، نه بر اساس سفارش .
واما تفاوت قابل تامل هنر مفهومی و گرافیک محیطی ؛ اگر در هنر مفهومی ایده و مفهوم اولویت دارد ، در گرافیک محیطی سهولت و سرعت دردرک این ایده و مفهوم توسط مخاطب بسیار اهمیت دارد . شاید یک اثر مفهومی برای مخاطبین متفاوت درک متفاوتی ایجاد کند ، چه بسا که این درک بسته به طراح آن به سرعت و سهولت نیز صورت نگیرد ، ولی در گرافیک محیطی اندیشه طراح عمدتا با قصد اشتراک درک در تمام مخاطبین و در عین حال با قصد سرعت بخشیدن به رفتار آنها و ایجاد سهولت در آنها صورت می پذیرد و به نوعی کاربردی تر است .
اگر چه هدف این رساله بیان شباهتها و تاثیرات متناوب هنر مفهومی و گرافیک محیطی است ولی به قصد تکمیل کلام به بیان تفاوت هایی در این دو مقوله نیز پرداختیم .
شاید در پایان بیان این مسئله اشتباه نباشد که ساختار هنر امروز بی و حد و مرز است و تقسیم آن از طریق تفاوت در گرایشات هنری و سبک در تکنیک و نحوه ارائه اثر اشتباه است . امروز تشخیص فاصله ی بین نقاشی با گرافیک ، مجسمه با معماری و ... امری بسیار مشکل است .
امروزه یک نقاشی به سرعت یک پوستر اطلاع رسانی می کند . و یا یک ساختمان مسکونی از بیرون خصوصیات یک مجسمه در فضای مشخص شده خود را دارد .
چرا که مفهوم و اندیشه و تنوع نگرش در هنر و مقوله زندگی همه اینها را در هم تنیده است .
▪ مشخصات اصلی گرافیک محیطی
