اپتوکوپلر (Optocoupler) یا اپتوایزولاتور، جز قطعات الکترونیکی نوری محسوب می‌شود. این قطعه برای ایزولاسیون الکتریکی بین دو بخش از مدار استفاده می‌شود.
ترکیب داخلی اپتوکوپلر:
فرستنده نوری (معمولاً LED)
گیرنده نوری (معمولاً فتوترازیستور، فوتودیود یا فتوتریاک)
وقتی به پایه‌های ورودی آن ولتاژ بدهی، LED داخلی روشن می‌شود و نور ساطع‌شده به گیرنده برخورد می‌کند، که باعث هدایت یا عملکرد آن می‌شود — بدون اینکه هیچ اتصال الکتریکی مستقیم بین ورودی و خروجی وجود داشته باشد.
کاربردها:
جدا کردن بخش‌های پرخطر (مثلاً برق شهر) از بخش‌های حساس (مثلاً میکروکنترلر)
ارسال سیگنال بین مدارهای با اختلاف پتانسیل بالا
حذف نویز در سیگنال‌ها
اگر خواستی بگم چطوری توی مدار ازش استفاده می‌کنن یا مداری براش بکشم، بگو.
در ادامه، یک توضیح ساده و یک نمونه مدار کاربردی برای اپتوکوپلر می‌دم:
چگونه از اپتوکوپلر در مدار استفاده می‌شود؟
فرض کن می‌خواهیم یک میکروکنترلر (مثلاً آردوینو یا AVR) را از یک منبع ولتاژ بالاتر (مثلاً رله ۱۲ ولتی یا برق شهر با رله SSR) جدا کنیم تا آسیب نبیند. برای این کار از اپتوکوپلر استفاده می‌کنیم.
---
مثال 1: راه‌اندازی یک رله با ایزولاسیون توسط اپتوکوپلر
قطعات:
اپتوکوپلر (مثلاً 4N25 یا PC817)
مقاومت 330Ω (برای پایه LED داخل اپتوکوپلر)
رله ۵ یا ۱۲ ولت
ترانزیستور (مثلاً BC547 برای تقویت جریان)
دیود 1N4007 (برای حفاظت از ترانزیستور در برابر ولتاژ برگشتی رله)
مدار:
1. پایه ورودی اپتوکوپلر:
یک طرف به پین میکروکنترلر (مثلاً دیجیتال 5V)
طرف دیگر به مقاومت (مثلاً 330Ω) و بعد پایه آند LED اپتوکوپلر
کاتد LED به زمین (GND)
2. پایه خروجی اپتوکوپلر (کلکتور و امیتر فتوترازیستور):
کلکتور به پایه بیس ترانزیستور از طریق مقاومت (مثلاً 2.2kΩ)
امیتر به زمین
3. کلکتور ترانزیستور به یک سر رله و سر دیگر رله به +12V
4. موازی با رله، یک دیود 1N4007 معکوس وصل می‌شود
نقش اپتوکوپلر در این مدار:
میکروکنترلر فقط LED داخلی را روشن می‌کند
هیچ ولتاژ مستقیمی بین رله و میکرو نیست
ایزولاسیون کامل برای محافظت از میکروکنترلر فراهم می‌شود
خیر، اپتوکوپلر (Optocoupler یا Optoisolator) به‌طور مستقیم جزو ترانزیستورها حساب نمی‌شه، ولی داخلش معمولاً یک ترانزیستور هست. اپتوکوپلر یک قطعه‌ی ترکیبیه که از یک LED مادون قرمز و یک گیرنده نوری (مثل فتوترانزیستور) تشکیل شده. هدفش ایزولاسیون الکتریکی بین دو بخش از مدار هست، نه صرفاً تقویت یا سوئیچ کردن جریان مثل ترانزیستور.
پس اگه داری لیست ترانزیستورها رو می‌نویسی، اپتوکوپلر رو جدا بنویس، مثلاً زیر عنوانی مثل:
قطعات ایزولاسیون نوری یا سایر قطعات فعال.
